زمانی که کارفرما حقوق ماهیانه کارگران را محاسبه کرده و در اختیار آنها می‌گذارد موارد مختلفی در این حقوق ذکر می‌شود که دانستن درباره آنها برای هر کارگر و کارفرما ضروری است. یکی از مواردی که در حقوق افراد محاسبه می‌شود حق اولاد است. بسیاری از اوقات افراد حق اولاد را با حق عائله‌مندی اشتباه می‌گیرند. به همین دلیل در این مقاله درباره هرکدام از این موارد توضیح داده‌ایم. با خواندن این مقاله می‌توانید حق اولاد در سال ۱۴۰۱ را محاسبه کرده و از جزئیات قانونی آن آگاه شوید.
حق اولاد چیست؟
قوانین مربوط به حق اولاد و عائله‌مندی از مهم‌ترین قوانین تأمین اجتماعی برای کارمندان هستند و دانستن آنها برای هر کارمند و کارگری ضروری است. طبق قانون تأمین اجتماعی تمام کارگران و کارمندانی که بیمه تأمین اجتماعی دریافت می‌کنند و فرزندی دارند به صورت ماهیانه مبلغی را علاوه بر حقوق ماهیانه خود دریافت می‌کنند که با نام حق اولاد شناخته می‌شود و کمک‌هزینه‌ای برای مخارج فرزندان کارگرها خواهد بود. مبلغ پرداختی به‌عنوان حق اولاد برابر حداقل دستمزد سه روز کاری کارگران است. از آنجایی که دستمزد کارگرها در هر سال متفاوت است مبلغ حق اولاد نیز به صورت سالیانه تغییر می‌کند. به‌علاوه واضح است که هرچه تعداد فرزندان یک کارگر بیشتر باشد حق اولادی پرداختی به او بیشتر می‌شود.
تفاوت حق عائله‌مندی با حق اولاد در چیست؟
در قانون سازمان تأمین اجتماعی دو ماده قانون ۸۶ و ۸۷ به مسئله حق عائله‌مندی تعلق دارند. در واقع شرایطی که در این دو ماده قانون از آن صحبت می‌شود، مربوط به حق اولاد است. این حقوق بر حسب حداقل دستمزد کارگرها محاسبه شده و شامل همسر نمی‌شود. در هیچ کجای دیگر قوانین تأمین اجتماعی نیز به مورد عائله‌مندی اشاره نشده است. در نتیجه می‌توان گفت این مورد جزو مزایایی است که کارفرما می‌تواند برای کارگران در نظر بگیرد. از طرف دیگر برای کارمندان بخش‌های دولتی که بر طبق نظام هماهنگ حقوق دریافت می‌کنند، حق عائله‌مندی و حق اولاد به‌صورت جداگانه محاسبه می‌شود. یعنی کارمندان دولت به جز حق اولاد از حق عائله‌مندی برای همسر هم برخوردار می‌شوند. حق اولاد برای این کارمندان تا سه فرزند محاسبه می‌شود.
شرایط دریافت حق اولاد چیست؟
تا قبل از سال ۱۳۹۲ حق اولاد تنها به دو فرزند تعلق می‌گرفت اما از این سال به بعد به دلیل سیاست‌های دولت به‌منظور تشویق برای ازدیاد جمعیت، فارغ از تعداد فرزندان حق اولاد به تمام فرزندان تعلق می‌گیرد. اما برای بهره‌مندی از حق اولاد شرایطی وجود دارد که در ادامه به توضیح آنها می‌پردازیم.
- بیمه شده باید تحت پوشش سازمان تأمین اجتماعی باشد و قانون کار شامل او بشود.
- بیمه شده باید حداقل ۷۲۰ روز یا دو سال بیمه داشته باشد تا بتواند از حق اولاد بهره‌مند شود.
- فرزندان فرد بیمه‌شده باید کمتر از ۱۸ سال سن داشته باشند. برای فرزندان بالای ۱۸ سال اگر مشغول به تحصیل باشند، پرداخت حق اولاد ادامه پیدا می‌کند. در صورت ادامه تحصیل فرزندان پسر تا سن ۲۶ سالگی امکان دریافت حق اولاد وجود دارد. در مورد فرزندان دختر نیز تا زمان ازدواج حق اولاد پرداخت می‌شود و در صورت طلاق دوباره برقرار می‌شود.
- اگر طبق گواهی کمیسیون پزشکی فرزند فرد بیمه‌شده به علت بیماری یا نقص عضو قادر به کار کردن نباشد پرداخت حق اولاد ادامه پیدا می‌کند.
- در صورتی که زن و شوهر هر دو در یک واحد تولیدی مشغول به کار باشند، در صورت داشتن شرایط لازم حق عائله‌مندی به هر دو آنها تعلق می‌گیرد.
در سال ۱۴۰۱ حق اولاد چقدر است و چطور محاسبه می‌شود؟
به طور کل برای محاسبه حق اولاد باید حداقل حقوق و دستمزد روزانه یک کارگر را در عدد سه ضرب کرده و نتیجه را در تعداد فرزندان او ضرب کنید. در سال ۱۴۰۱ حداقل حقوق ماهیانه کارگران به میزان ۵۷٫۴ درصد افزایش پیدا کرده است. در نتیجه مقدار حق اولاد هم به همین مقدار افزایش داشته است. حداقل حقوق ماهیانه در این سال ۴۱۷۹۷۵۰۰ ریال است و در نتیجه حق اولاد به ازای هر فرزند ۴۱۷۹۷۵۰ ریال خواهد بود. برای محاسبه حق اولاد هر کارگر در سال ۱۴۰۱ باید این عدد را در تعداد فرزندان او ضرب کنید.
انتقادهای وارد بر قانون حق اولاد کدام است؟
پرداخت حق اولاد بر دوش کارفرما است و اگر فرد بیمه‌شده شرایط دریافت آن را داشته باشد کارفرما باید مبلغ حق اولاد را با توجه به تعداد فرزندان پرداخت کند. طبق تبصره ماده ۸۷ قانون تأمین اجتماعی در صورتی که کارفرما از پرداخت حق اولاد سرباز زند، کارگر می‌تواند موضوع را در مراجع حل اختلاف اداره کار پیگیری کند. اما حقیقت این است که بسیاری از کارگران حتی در صورتی که این حق را دریافت نکنند، برای شکایت از کارفرما اقدام نمی‌کنند. زیرا امکان اخراج یا تعدیل نیرو شدن آنها در صورت شکایت بسیار بالا خواهد بود.
از طرف دیگر طبق قانون، حداقل ۷۲۰ روز بیمه برای دریافت حق اولاد ضروری است. این یعنی کارگرانی که وارد یک شغل می‌شوند در تمام دوران آزمایشی خود حق اولاد دریافت نمی‌کنند و بعد از آن باید دو سال صبر کنند تا بتوانند از این حق بهره‌مند شوند و این زمان بسیار طولانی به نظر می‌رسد. به‌علاوه مبلغ حق اولاد در قیاس با مخارج موجود ناچیز است و در حل مشکل معیشت کارگران تأثیر جدی نمی‌گذارد.
بسیاری از کارگران قبل از شکایت از کارفرما برای پرداخت حق اولاد از کار خود استعفا می‌دهند. اگر شما هم به‌تازگی از کار خود بیرون آمده‌اید یا قصد دارید در آینده نزدیک این کار را انجام دهید بهتر است مقاله تسویه حساب با پرسنل را مطالعه کنید.
سؤالات متداول درباره حق اولاد
- آیا حق اولاد فقط به مردان تعلق می‌گیرد؟ خیر؛ بیمه‌شدگان فارغ از جنسیت در صورت داشتن شرایط قانونی باید حق اولاد خود را از کارفرما دریافت کنند.
- آیا حق اولاد شامل مالیات می‌شود؟ بله؛ در قانون مالیات موردی وجود ندارد که حق اولاد را از مالیات معاف کند. پس حق اولاد مشمول مالیات می‌شود.
- آیا حق اولاد شامل بیمه می‌شود؟ خیر؛ حق اولاد معاف از بیمه است. یعنی شامل بیمه نمی‌شود.
- نحوه محاسبه حق اولاد چگونه است؟ برای محاسبه حق اولاد باید حداقل دستمزد روزانه یک کارگر را در سه ضرب کرده و سپس در تعداد فرزندان فرد بیمه شده ضرب کنیم.
جمع‌بندی مطلب
برای بسیاری از کارگران مهم است که بتوانند حقوق خود را به طور دقیق محاسبه کنند. در محاسبه نهایی حقوق کارگران مقداری پول به‌عنوان حق اولاد، سنوات، حق مسکن یا بن کارگری به حقوق آنها اضافه شده و از طرفی مقداری از حقوق آنها به‌عنوان انواع کسورات حقوق و مزایا مانند حق بیمه کم می‌شود. در نتیجه کارگران برای محاسبه دقیق حقوق خود باید با هرکدام از این موارد آشنا باشند. در این مقاله درباره حق اولاد و جزئیات حقوقی و شرایط آن گفتیم. کارفرما موظف است در صورتی که شرایط دریافت این حق وجود داشته باشد، آن را پرداخت کند و در صورتی که این کار را انجام ندهد، امکان شکایت کردن برای کارگرها وجود خواهد داشت.
