بسیاری گمان می‌کنند که در حوزه کاری مهندسی عمران برای خانم ها جایی وجود ندارد. این دسته از افراد معتقدند شرایط سخت کاری، کار با کارگران، حضور در محل پروژه‌های عمرانی یا کارگاه‌ها، نیازمند شرایط فیزیکی خاص، خستگی‌ناپذیری و مقاومت روحی و بدنی زیادی است که بازار کار مهندسی عمران برای خانم ها را تنگ‌تر می‌کند. اما آیا به راستی در رشته مهندسی عمران جایی برای خانم‌ها نیست؟ بهترین گرایش مهندسی عمران برای خانم‌ها کدام است؟ وضعیت کار دختران و زنان در کارهای عمرانی در دنیا چگونه است؟ در این یادداشت به دنبال یافتن پاسخ این سؤالات هستیم. اگر خانمی هستید که به رشتهٔ مهندسی عمران علاقه دارید؛ ولی به دلیل تفکرات مردسالارانه و سنتی در انتخاب خود دودل شده‌اید، یا تحصیل‌کردهٔ مهندسی عمران هستید اما می‌خواهید در حوزه‌ای غیر از آن کار کنید، این یادداشت را تا انتها بخوانید.
بررسی شرایط استخدام مهندسی عمران برای خانم ها
بازار کار مهندسی عمران برای خانم‌ها در حال رشد و بهبود است، اما همچنان نیاز به تلاش‌ها و حمایت‌های بیشتری برای کاهش چالش‌ها و ایجاد فرصت‌های برابر وجود دارد. در ادامه شرایط ورود به بازار کار مهندسی عمران برای خانم‌ها را بررسی می‌کنیم:
افزایش تقاضا
به دلیل افزایش پروژه‌های زیرساختی در کشورهایی مانند کانادا، آمریکا و کشورهای اروپایی، نیاز به استخدام مهندسی عمران رو به افزایش است که خانم‌ها می‌توانند از این فرصت برای مهاجرت استفاده کنند.
تنوع فرصت‌های کاری و گرایش‌های جذاب برای خانم‌ها
یکی از ویژگی‌های رشته مهندسی عمران، تنوع گرایش‌ها و فرصت‌های شغلی است. مهندسی سازه، حمل‌ونقل، محیط‌زیست، و مدیریت ساخت از جمله بهترین گرایش‌های مهندسی عمران برای خانم ها هستند. چرا که نیازمند ترکیبی از حضور فیزیکی در محل پروژه و حضور در دفاتر طراحی هستند.
تشویق زنان برای ورود به STEM
STEM مخفف عبارت Science ،Technology ،Engineering و Mathematic است. به این معنا که برنامه‌ها و سیاست‌های مختلفی برای تشویق زنان در جهت ورود به این حوزه‌ها در سراسر اروپا و آمریکا اجرا می‌شود. بسیاری از دانشگاه‌ها و سازمان‌های حرفه‌ای برنامه‌های بورسیه و حمایت‌های ویژه برای تحصیل و استخدام زنان در این رشته‌ها را فراهم کرده‌اند.
شکل‌گیری شبکه‌های حمایتی و مشورتی
شبکه‌ها و انجمن‌های مختلفی برای حمایت از زنان در مهندسی عمران وجود دارند که با برگزاری کارگاه‌ها، سمینارها و برنامه‌های مشاوره‌ای به توسعه حرفه‌ای آن‌ها کمک می‌کنند. از جمله این تشکل‌ها می‌توان به Society of Women Engineers به آدرس https://swe.org/ به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین و شناخته‌شده‌ترین سازمان‌های بین‌المللی اشاره کرد. در ادامه به چند شبکه حمایتی دیگر اشاره می‌کنیم:
- Women in Engineering ProActive Network. https://www.wepan.org/
- National Association of Women in Construction. https://www.nawic.org/
- Institute of Civil Engineers (ICE) – Women in Engineering Network. https://www.ice.org.uk/
شکل‌گیری شبکه‌های حمایتی و مشورتی به تداوم بازار کار مهندسی عمران برای خانم ها کمک می‌کند.
۵ چالش مهندسی عمران برای خانم‌ها و راه حل آن‌ها
وجود ۵ چالشی که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم، باعث شکل‌گیری تفکری نادرست درباره‌ی حضور خانم‌ها در بازار کار مهندسی عمران شده تا جایی که این رشته تحصیلی و کاری در جوامع ستنی مثل ایران تماما مردانه تلقی می‌شود. در ادامه راه‌حل‌هایی را برای فائق آمدن بر این سختی‌ها مطرح می‌کنیم که به برقراری تعادل در این حوزه‌ی کاری خواهد انجامید:
۱. چالش‌های فیزیکی محیط کار
برخی وظایف مهندسی عمران ممکن است به فعالیت‌های فیزیکی شدید یا کار در محیط‌های سخت نیاز داشته باشد که می‌تواند برای برخی از زنان چالش‌برانگیز باشد. البته این چالش را می‌توان با استفاده از تکنولوژی‌های نوین و ابزارهای کمکی برای کاهش نیاز به فعالیت‌های فیزیکی شدید تا حد مناسبی برطرف کرد.
ایران تلنت برای یافتن راه‌حل این چالش سری به شبکه اجتماعی Quora زده است. بسیاری از افراد دربارهٔ چالش‌های کار مهندسی عمران برای خانم ها می‌گویند خانم‌ها علاوه بر حضور فیزیکی در محل پروژه‌های عمرانی می‌توانند مسئولیت امور طراحی سازه‌ها، حضور در شرکت‌های مهندسی مشاور، شرکت در مناقصات پروژه‌های عمرانی و… را برعهده بگیرند که شرایط فیزیکی دشواری ندارد.
البته این موضوع به معنی حذف حضور زنان در سایت پروژه‌های عمرانی نیست. چراکه بسیاری از کاربران این شبکه که از نزدیک با مهندسان عمران زن روبه‌رو شده‌اند، می‌گویند با توجه به اینکه زنان در امور رایزنی، متقاعدسازی و گفتگو متبحر هستند، اتفاقاً توانایی‌های لازم برای انجام کار در محل پروژه را دارند. حتی بسیاری معتقدند وجود چنین استعدادهای ذاتی در خانم‌ها باعث شده بازار کار مهندسی عمران برای خانم ها مناسب‌تر از مردان هم باشد.
۲. تعصب و تبعیض جنسیتی
حضور زنان در صنایع مهندسی اغلب با تبعیض جنسیتی و نگرش‌های منفی همراه است که می‌تواند شامل تبعیض در استخدام، ارتقای سمت و دستمزد باشد. این موضوع به دلیل حضور چشمگیر مردان در پوزیشن‌های مدیریتی و حضور کم‌رنگ بانوان در عرصه تصمیم‌گیری کلان آموزشی و تصمیم‌گیری کشور است. دامنهٔ این تبعیض‌ها در مواردی باعث می‌شود از ظرفیت‌های قبولی رشته‌های دانشگاهی بیشتر به نفع مردان استفاده شود.
یکی از چالش‌های شغل مهندسی عمران برای خانم ها وجود تبعیض و تعصب جنسیتی است.
راه‌حل این مشکل ترویج فرهنگ سازمانی بر پایه برابری جنسیتی و ارائه آموزش‌های لازم است. برای این منظور مدیران و همکاران باید برای برقراری عدالت میان حقوق و درآمد مهندس عمران زن و مرد آموزش ببینند. همچنین با استفاده از قوانین و مقررات مربوط به برابری حقوق زن و مرد می‌توان شرایط پذیرش در دانشگاه‌ها را تا حد مناسبی تعدیل کرد.
۳. کمبود الگوهای موفق و مربیان زن در عرصه عمران
کمبود زنانی که در سطوح بالای مدیریتی و تخصصی فعالیت می‌کنند، می‌تواند باعث کاهش انگیزه و الگوهای موفق برای زنان جوان در عرصه مهندسی عمران شود. طراحی و توسعه شبکه‌های حمایتی و مربیگری برای زنان در مهندسی عمران و ایجاد طرح‌های تشویقی برای استخدام زنان مستعد در شرکت‌های عمرانی می‌تواند به رفع این چالش کمک کند.
۴. تضاد کار و زندگی خانوادگی
در مواردی ممکن است تطبیق مسئولیت‌های خانوادگی با تعهدات شغلی برای بعضی زنان چالش‌برانگیز باشد. در این صورت مهندسان عمران زن می‌توانند از ملاحظات حقوق قانون کار برای خانم ها بهره‌مند شده و از گزینه‌های کار از راه دور، ساعات کاری انعطاف‌پذیر و مرخصی‌های زایمان استفاده کنند. همچنین در مواردی که کارفرما نیروی مهندس عمران خانم مستعد استخدام می‌کند می‌تواند با ایجاد محیط‌های کاری حمایتی بین کار و زندگی خانوادگی تعادل ایجاد کند.
۵. کمبود فرصت‌های توسعه حرفه‌ای مهندسی عمران برای خانم ها
ممکن است زنان در بازار کار مهندسی عمران به‌اندازه مردان به فرصت‌های آموزش و توسعه حرفه‌ای دسترسی نداشته باشند. چرا که شرکت‌ها و مجموعه‌های کمی هستند که به استخدام مهندس عمران خانم تمایل دارند. این چالش را می‌توان با ایجاد برنامه‌های آموزشی و توسعه حرفه‌ای که پاسخگوی نیازهای زنان مهندس باشد، برطرف نمود. همچنین فراهم‌کردن فرصت‌ها و منابع لازم برای تشویق مهندسان معمار خانم به شرکت در دوره‌های تخصصی و مهارتی می‌تواند یک راه‌حل مؤثر دیگر باشد.
جمع‌بندی
در این یادداشت به بررسی وضعیت استخدام و بازار کار مهندسی عمران برای خانم ها پرداختیم. رشته مهندسی عمران برای خانم ها در ایران در گذشته به دلیل وجود بعضی تفکرات سنتی محدود بود. اما نسل‌های جوان کارفرما به خوبی بر استعداد و تسلط خانم‌ها در عرصه عمران آشنایی دارند و مقاومتی در برابر جذب نیروی خانم ندارند. از این رو می‌توان مدعی شد که این حوزه برای رشد کاری خانم‌ها رو به پیشرفت است. بسیاری معتقدند حضور در محل پروژه‌ها و کارگاه‌ها در بسیاری از زیرشاخه‌های علم عمران ضروری نیست. از این می‌توان گرایش مهندسی آب و مهندسی محیط‌زیست را بهترین گرایش مهندسی عمران برای خانم ها دانست.
