حتماً شما هم در محیط کار در موقعیتی قرار گرفته‌اید که با همکار یا همکارانتان رقابت کنید یا بخواهید کارمندان را به رقابت وادارید. اما آیا این رقابت، رقابت سالمی بوده یا باعث ایجاد فاصله شما با دیگری و به وجود آمدن مجموعه‌ای از احساسات بد شده است؟ اصلا چطور می‌توان رقابت سالم در محیط کار داشت؟
در این مطلب از وبلاگ ایران تلنت قصد داریم درباره چگونگی ایجاد رقابت سالم در محیط کار و ویژگی‌های آن صجبت کنیم.
چرا رقابت سالم در محیط کار مهم است؟
بیشتر کسب‌وکارها به اهمیت همکاری و کار تیمی واقف هستند و حتی با آغوش باز آن را می‌پذیرند. طبق تحقیقات دانشگاه کوئیز در آمریکا، ۷۵% کارفرمایان کار تیمی را مهم می‌دانند و کارمندان را ترغیب به انجام آن می‌کنند.
اما رقابت سالم در محل کار به همان اندازه که می‌تواند مفید باشد، به همان اندازه هم می‌تواند تاثیرات مخربی را به وجود آورد. رقابت به افراد اجازه رشد می‌دهد، باعث می‌شود شکست را بپذیرند و فروتن باشند. همچنین باعث خلاقیت می‌شود و خلاقیت نوآوری را به همراه می‌آورد.
تاثیر مثبت رقابت در محیط کار در همین‌ها خلاصه نمی‌شود. نتایج تحقیقات نشان داده رقابت درست باعث ایجاد انگیزه می‌شود و کاری میکند که کارکنان به سمت تلاش بیشتر و رسیدن به نتایج بهتر بروند.
اما این مسئله روی مخربی هم دارد. در صورت وجود رقابت ناسالم، کارکنان تحت فشار قرار می‌گیرند، اعتماد به نفسشان از بین می‌رود و در نهایت ناراضی می‌شوند. باید این نکته را در نظر گرفت که برخی وارد رقابت می‌شوند و رقابت برایشان جالب است و برخی دیگر درگیر آن نمی‌شوند.
سوالی که در اینجا به آن می‌رسیم این است که رقابت سالم چه رقابتی است؟ چطور می‌توان رقابت سالم به وجود آورد؟ چطور می‌توان از ایجاد فضای رقابتی مخرب جلوگیری کرد؟ اینها موضوعاتی است که در ادامه درباره‌شان می‌خوانیم.
رقابت سالم چه ویژگی‌هایی دارد؟
رقابت سالم هیجان‌انگیز است، نه ترسناک!
مطالعات صورت گرفته توسط دانشگاه هاروارد نشان می‌دهد، تماشای مسابقه‌ای که قرار است در آن چیزی را از دست بدهید ترسناک و دلهره‌آور است، اما وقتی تماشاگر هستید، دارید لذت می‌برید و قرار هم نیست چیزی از بین برود، هیجان‌زده می‌شوید.
رقابت سالم مثل پاداش گرفتن است؛ در صورتی که شما در رقابت منفی چیزی را از دست می‌دهید. مثل آن وقتی که اگر برنده نباشید کنار گذاشته می‌شوید.
رقابت روی همه موثر نیست
بر اساس تحقیقات، یک چهارم کارمندان تحت فشارِ رقابت می‌خواهند از کار خود استعفا بدهند و یک چهارم هم اصلا تحت تاثیر رقابت قرار نمی‌گیرند. این موضوع به این معنی است که رقابت در همه انگیزه مثبت ایجاد نمی‌کند و نباید چنین انتظاری داشت.
رقابت سالم اجباری نیست
با فهمیدن اینکه همه در یک فضای رقابتی رشد نمی‌کنند به این نتیجه خواهید رسید که رقابت در محیط کار الزامی نیست. بعضی از کارها ماهیت رقابتی دارند، اما کسانی که نمی‌توانند در چنین شرایطی کار کنند، مجبور به انجام کاری نیستند.
رقابت سالم به افراد اجازه می‌دهد اگر می‌خواهند کاری را انتخاب کنند و در صورت نخواستن از انجامش سرباز زنند. درک و پذیرفتن این موضوع که ممکن است بعضی تیم‌ها از دیگران رقابتی‌تر باشند، مهم است. اگر یک تیم خاص پذیرای رقابت سالم نیست، سعی نکنید آن را مجبور به انجام کاری کنید.
چطور در محل کار رقابت سالم به وجود آوریم؟
افراد را تشویق به بحث سالم و ارتباط آزادانه کنید
در اولین قدم برای تشویق رقابت سالم در محل کار باید محیطی به وجود آورد که در آن بحث و گفتگوی سازنده و ارتباطات آزاد وجود داشته باشد. در چنین حالتی اعضای تیم باهم بحث می‌کنند و از هم یاد می‌گیرند. در این فضا نظرات مختلف آزادانه به اشتراک گذاشته و بهترین نظرها مطرح می‌شود و همه اینهاها عامل مهمی برای نوآوری و بهبود فرایندهاست.
ترویج بحث سالم با تشویق به بحث آزادانه و گفتن نظرات شروع می‌شود. مهم است که مدیران به کارمندان نشان بدهند که نظراتشان ارزش دارد و و آنها را تشویقشان کنند که آزادانه، اما با احترام حرف بزنند. همچنین مهم است که بدانند درصورت به وجود آمدن چالش یا تعارضی چطور باید آن را حل کنند.
برای رقابت یک هدف و نیاز مشخص تعیین کنید
رقابت، وقتی مفید است که پایانی برایش تعیین شود و همه بدانند که بر سر چه چیزی باهم رقابت می‌کنند. مثلا وقتی هدف رقابت را «انتخاب بهترین فروشنده شرکت» تعیین می‌کنید، افراد می‌دانند که بر سر چه چیزی باید باهم رقابت کنند.
همچنین مهم است که از رقابت در جهت اهداف شرکتتان استفاده کنید. می‌توانید برای این کار یک چارچوب تعیین و کارکنان را برای رسیدن به یک هدف مشترک ترغیب کنید. این کار باعث می‌شود همه در جهت یک هدف مشترک رقابت کنند و بی‌هدف نباشند. همچنین، این کار از به وجود آمدن تک‌روی که می‌تواند نتایج منفی به دنبال داشته باشد، جلوگیری میکند.
برای ایجاد رقابت سالم در محیط کار تیم تشکیل دهید
رقابت سالم همیشه نباید به شکل سنتی اجرا شود، بلکه می‌توان با روش‌های مختلفی آن را انجام داد. مثلاً می‌توانید دو تیم آزمایشی تشکیل بدهید و یک بازی راه بیاندازید. با این کار می‌توان فهمید که کارمندان در یک تیم آزمایشی که نتایج و عملکرد در آن تاثیر کمتری دارد، چطور فعالیت می‌کنند و در صورتی که این رقابت به شکل واقعی دربیاید، چه نتیجه‌ای به دست می‌آید.
این کار همچنین باعث افزایش ارتباطات، همکاری و شکل‌گیری رفاقت می‌شود. البته باید به این نکته هم توجه داشته باشید که رقابت باعث ایجاد دشمنی بین تیم‌ها نشود. می‌توانید برای بهتر کردن عملکرد تیم‌ها، پاداش‌های واقعی مثل افزایش حقوق و کمک هزینه سفر برایشان در نظر بگیرید. اما در نظر بگیرید که همه این فعالیت‌ها برای این است که از بودن در یک تیم لذت ببرید، باهم آشنا شوید و همکاریتان بهتر شود.
محدودیت‌های زمانی تعیین کنید
رقابت خوب است، اما رقابت بیش از اندازه می‌تواند خسته‌کننده شود و روحیۀ کاری را خراب کند. نتایج تحقیقات نشان داده رقابت شدیدِ کوتاه مدت باعث ایجاد خلاقیت و عملکرد بهتر در افراد می‌شود، در حالی که رقابت سنگین و مداوم، انگیزه را در بلندمدت از بین می‌برد.
بهترین کار این است که یک برنامه رقابتی سه یا شش ماهه در نظر بگیرید، هدف و پاداش برایش تعیین کنید و بعد از پایان این دوره و با سنجیدن ارزیابی عملکرد، اجازه دهید که کارکنان به حالت و ذهنیت مشارکتی برگردند.
انگیزه‌های درونی طولانی مدت ایجاد کنید
انگیزه‌های بیرونی مثل تعیین جایزه برای رقابت ممکن است خیلی زود خسته‌کننده شود، در صورتی که ایجاد انگیزه‌های بلندمدت مثل بالا بردن اشتیاق کار می‌تواند در طولانی مدت باعث هدایت عملکرد کارکنان و بهتر شدن آن شود.
برای ایجاد رقابت درونی طولانی مدت باید سیستمی براساس معیارها، بازخوردها و ارتباطات آزادانه به وجود آورد. معیارها باید به صورت واضح و مشخص ترسیم شوند. بازخورد شما باید خاص و به موقع، مستقیم، بی‌طرفانه و هدف‌دار باشد و به طور عملی بتوان آن را انجام داد. شما به این ترتیب می‌توانید رقابت سالم در محیط کار به وجود آورید و عملکرد کارکنانتان را بالا ببرید.
فقط نتایج را نسنجید؛ ارزش‌ها را هم در نظر بگیرید
مهم نیست که در آخر چه اتفاقی می‌افتد و نتیجه به دست آمده چه چیزی است. آیا رقابت باعث به وجود آمدن ارزشی شده است؟ آموزش مهارت‌های جدید، ارتباط‌های درون تیمی و نتایج مثبتی مثل نقد آزادانه و به اشتراک گذاشتن نظرات مختلف، همه می‌تواند جزو ارزش‌های به وجود آمده در جریان رقابت باشد.
با ایجاد فضای رقابتی سالم می‌توان افراد را برای یک هدف مشترک متحد کرد. تمرکز روی ارزش‌هایی مثل میزان سخت‌کوشی کارمندان و بررسی نقاط ضعفی که در اجرای ایده فضای رقابتی با آن مواجه شدید می‌تواند در آینده مفید باشد.
در یک رقابت ناسالم، فرد بجای انکه توان خود را افزایش دهد ، رقبا را با شیوه های مختلف سرنگون میکند. رقابت ناسالم مختص ایرانیان است مگر اینکه فرهنگ منحط ایرانی سایر نقاط جهان را الوده کند.