بسیاری از شاغلان به دلیل فقدان سلامت روان در محیط کار، از کار کردن لذت نمی‌برند و تصور می‌کنند مادامی که در محیط کار هستند، در یک عذاب دائمی قرار دارند. از این رو مسئله بهداشت روانی در محیط کار به یکی از موضوعات ترند شبکه‌های اجتماعی مانند لینکدین تبدیل شده است. حتماً شما هم پست‌های لینکدین درباره محیط‌های کار سمی را خوانده‌اید. در این یادداشت می‌خواهیم به اهمیت بهداشت روانی در زمان کار و روش‌هایی برای تأمین آن بپردازیم. با مجله ایران تلنت همراه باشید.
سلامت روان در محیط کار چیست؟
بهداشت روانی در محیط کار به مجموعه اقداماتی گفته می‌شود که هدف آن ارتقای سلامت روانی و عاطفی کارکنان است و فضایی ایمن و مثبت را در محیط کاری ایجاد می‌کند. این مفهوم شامل شناسایی و کاهش عوامل استرس‌زا در محیط کار، ایجاد تعادل بین کار و زندگی و ارائه پشتیبانی به کارکنانی است که با مشکلات روانی روبه‌رو هستند. هنگامی که بهداشت و سلامت روان در محیط کار در سطح مطلوبی قرار داشته باشد، کارکنان تشویق می‌شوند تا مهارت‌های مقابله‌ای خود را تقویت کرده و به‌طور کلی کیفیت زندگی کاری خود را بهبود بخشند.
بهداشت روان در محیط کار تأثیر مستقیمی روی بهره‌وری، تعاملات کاری، رضایت شغلی و کاهش فرسودگی شغلی دارد.
مهارت‌های مقابله‌ای (Coping Skills) به تکنیک‌ها و استراتژی‌هایی گفته می‌شود که افراد برای مدیریت و مقابله با استرس، چالش‌ها و احساسات منفی از آن‌ها استفاده می‌کنند. این مهارت‌ها کمک می‌کنند تا افراد بتوانند در محیط کار به شکل مثبت و سالمی با مشکلات کنار بیایند، از اثرات منفی آن‌ها بر سلامت روانی و جسمانی خود بکاهند و در نهایت بازدهی بهتری در محیط کار داشته باشند.
۷ نشانه که اثبات می‌کند محیط کار شما سمی است
هنگامی که سطح سلامت روان در محیط کار کم شود، محیط‌های کاری مستعد سمی شدن هستند. اصطلاح Toxic Work Environment یا محیط کار سمی اولین بار در دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰، زمانی که موضوعاتی همچون تعادل کار و زندگی و سلامت روان در کانون توجه قرار گرفتند مطرح شد. اگر عبارت‌هایی که در ادامه آمده است درباره محیط کار شما صدق می‌کند، متأسفانه باید گفت در یک فضای سمی مشغول به کار هستید.
ترک شغل به دلیل محیط کار سمی
- نمی‌دانم دقیقاً چه وظیفه‌ای در کار دارم و گاهی مجبور هستم وظایف افراد دیگر را هم انجام بدهم.
- اینجا فقط یک نفر تصمیم می‌گیرد و همه باید «بله‌قربان‌گو» باشند.
- احساسات و نیازهای من در کار برای رئیس اهمیتی ندارد و او تنها هدف‌های خودش را دنبال می‌کند.
- من و همکارانم منتظر بهانه‌های کوچکی هستیم که کارمان را ترک کنیم و دیگر به اینجا برنگردیم.
- رئیسم به استعدادها و مهارت‌های من اعتماد کافی ندارد و گاهی من را تحقیر یا تمسخر می‌کند.
- مدام در کارم استرس دارم؛ چون از طرف همکاران یا رئیسم احساس ناکافی بودن به من داده می‌شود.
- وقتی به خانه برمی‌گردم یا مرخصی می‌گیرم، وضعیت هیچ تفاوتی با ساعات کاری‌ام ندارد. بازهم تلفنم زنگ می‌خورد و باید کارها را انجام بدهم.
چه کسی مسئول تأمین بهداشت روانی در محیط کار است؟
این تصور که یک نفر (رئیس) یا مدیر منابع انسانی به تنهایی باید سلامت روان در محیط کار را تأمین کنند، اشتباه است. ارتقا سطح بهداشت روانی در زمان کار به کمک مجموعه‌ای از افراد از عناصر بالادستی شرکت تا کارمندان جزء محقق می‌شود.
کارفرمایان
کارفرمایان باید محیط کاری حمایتی و سالمی را فراهم کنند که در آن سلامت روانی کارکنان اهمیت داشته باشد. آن‌ها می‌توانند برنامه‌های آموزشی برای مدیریت استرس و دسترسی به منابع حمایت روانی مانند مشاوره‌های روانشناسی و ایجاد فرهنگ کاری مثبت را پیاده‌سازی کنند.
مدیران و رهبران تیم‌ها
مدیران باید از کارکنان خود حمایت کنند و عملکرد آن‌ها را به شکل مؤثری مدیریت کنند. این کار شامل شنیدن نگرانی‌ها، برقراری ارتباط با دیگران، ارائه منابع و فرصت‌های رشد شغلی است.
کارکنان
هر فرد نیز مسئول حفظ سلامت روان در محیط کار خود است. این مورد شامل مدیریت استرس شخصی، ایجاد تعادل بین کار و زندگی و استفاده از منابع حمایتی است. بعضی از کارهایی که هر فرد شاغلی برای ایجاد محیط مثبت و دوری از استرس می‌تواند انجام دهد، در ادامه آمده است:
- تنفس عمیق، مدیتیشن و یوگا
- استراحت کردن در بین ساعات کاری
- دوری از همکارانی که به شما احساس ناکافی بودن می‌دهند
- بیان صادقانه احساسات و پرهیز از نشخوار فکری درباره محیط کار
متخصصان منابع انسانی
بخش منابع انسانی می‌تواند سیاست‌ها و برنامه‌های حمایتی برای حفظ سلامت روان کارکنان را طراحی و اجرا کند، از جمله این کارها می‌توان به ارزیابی‌های دوره‌ای و ارائه مشاوره‌های فرد اشاره کرد. اطلاع از این موارد از جمله مواردی است که در مسیر استخدام مدیر منابع انسانی مورد توجه کارفرمایان قرار می‌گیرد. چند نمونه از کارهایی که مدیر منابع انسانی برای تقویت سلامت روان در محیط کار می‌تواند انجام دهد، عبارت است از:
برنامه‌های مشاوره روانشناسی در محیط کار
- ایجاد برنامه‌های مشاوره روانشناسی
- جلسات گروهی برای کاهش استرس
- کارگاه‌های آموزشی برای ارتقای مهارت‌های مقابله‌ای
- ایجاد امکان دورکاری
- تشویق به استفاده از مرخصی‌ها
- پیگیری سلامت روان کارکنان
اگر می‌خواهید شانس خود را برای استخدام کارشناس منابع انسانی امتحان کنید، بهتر است نسبت به این مفاهیم آگاه باشید یا حداقل آموزش دیدن درباره آن‌ها را در اولویت خود قرار دهید.
۷ راهکار برای ارتقا بهداشت روانی در محیط کار
تفاوتی ندارد کارمند باشید یا مدیرعامل یا مدیر منابع انسانی چراکه هر فرد به نوبه خود برای ارتقای سلامت روان در محیط کار مسئول است. به کمک ۷ راهکاری که در ادامه آمده است می‌توانید فضای کار را به محیطی امن و آرام تبدیل کنید که برای خودتان و دیگران فضای پیشرفت داشته باشد.
- مدیریت استرس به کمک تکنیک‌های ذهن‌آگاهی
- برقراری تعادل بین کار و زندگی با استفاده از مرخصی‌های ماهانه و دورکاری
- ایجاد ارتباط مثبت از طریق حمایت از همکاران
- استفاده از مهارت‌های مقابله‌ای برای سازگاری با تغییرات محیط کار و فشارهای کاری
- تقویت خودآگاهی و اعتمادبه‌نفس با تمرکز بر نقاط قوت خود
- ایجاد برنامه‌های حمایت از سلامت روان در محیط کار
- تشویق به استراحت‌های منظم در طول روز برای حفظ انرژی در طول ساعات کاری
جمع‌بندی
یکی از ترندهای این روزهای شبکه لینکدین، کار کردن در محیط‌های کار سمی و تعامل با همکاران یا مافوق سمی است. این مفهوم ارتباط مستقیمی با بهداشت روانی در محیط کار دارد. به این معنا که فضای کار به دلیل فرهنگ کار ناسالم، استرس، حجم کار زیاد و الگوهای رفتاری اشتباه سلامت روانی و عاطفی افراد را برهم می‌زند. فقدان یا کمبود بهداشت روانی در زمان کار باعث فرسودگی شغلی، کاهش بهره‌وری و تمایل به تغییر شغل می‌شود.
در این یادداشت علاوه بر اینکه نشانه‌های کار کردن در محیط سمی را با شما در میان گذاشتیم، ۷ راهکار برای تأمین بهداشت روان در فضای کار را مرور کردیم که اجرای آن نیازمند تعامل همه افراد یک سازمان، از مدیران ارشد و مدیران منابع انسانی تا کارمندان است.
