ما اغلب از تست‌های هوش به عنوان راهی برای رسیدن به میزان ضریب هوشی استفاده می‌کنیم تا بدانیم در چه کارهایی می‌توانیم اثربخشی بالایی داشته باشیم و در چه کارهایی نقاط ضعف داریم. در واقع، تست‌های هوش ابزاری برای سنجش توانایی‌ها و پتانسیل‌های فکری و استدلالی افراد هستند. تست‌های هوش برای این منظور طراحی شده‌اند که افراد بتوانند با کمک آنها مهارت‌های شناختی مانند استدلال، منطق و حل مسئله را در خود به چالش بکشانند. اما مطمئنا این تست‌ها مانند هر آزمون دیگری مزایا و معایب منحصر به فرد خود را دارند. در این مقاله قصد داریم تا درباره مزایا و معایب تست هوش صحبت کنیم و آنها را برای شما نام ببریم.
مزایای تست‌های هوش
ابتدا با مزایای تست‌های هوش شروع می‌کنیم و به این ترتیب، این مزایا عبارت‌اند از:
۱. راهی برای شناسایی افرادی است که «با استعداد» به شمار می‌آیند
تست هوش روشی موثر برای شناسایی افرادی است که توانایی عقلانی بالاتر از حد متوسط دارند. این گروه از افراد اغلب در محل کار یا مدرسه دچار مشکل می‌شوند، زیرا سطح کلاس‌ها و کارها برای آنها خسته و کسل کننده به شمار می‌آید. تست‌های هوش بدون درگیر کردن افراد با چالش‌های تست‌های دیگر، می‌توانند برخی از افراد را به سمت آینده‌ای سوق دهند که شاید برای آنها موفقیت آمیزتر باشد. این آزمون‌ها شناسایی زودهنگام استعداد در افراد را انجام می‌دهند و به آنها کمک می‌کنند تا برای فرآیند یادگیری و آموزش مناسب، خود را آماده کنند.
۲. بینشی عمیق از افراد می‌دهند
ارائه تعریفی در مورد اینکه ضریب هوشی چیست؟ هوش ذاتی چیست و چگونه کار می‌کند، چالش برانگیز است. ما حتی در تلاش هستیم که بدانیم چگونه آن را از جهات مختلف اندازه گیری کنیم. برخی از افراد هستند که روی دانش اکتسابی خود تکیه می‌کنند، اما دانش و یا هوش اکتسابی همیشه سرعت پردازش ذهنی، توانایی استدلال یا حافظه کاری یک فرد را تعیین نمی‌کند. با انجام تست‌های هوشی که این عناصر را اندازه‌گیری می‌کنند، می‌توان نقاط قوت و ضعف را مشخص کرد.
۳. به ما کمک می‌کنند تا بفهمیم مغز چگونه کار می‌کند
وقتی تست هوش نتایج صدها رویکرد مختلف را که شامل هزاران شرکت‌کننده از سراسر جهان می‌شود، ارائه می‌کند، آنگاه می‌توانیم بینش جدیدی در مورد نحوه عملکرد مغز به دست آوریم. این اطلاعات به ما این امکان را می‌دهند برنامه خود برای پیشرفت را به درستی تنظیم کنیم و برای افزایش دانش و توانایی‌های خود، بیشتر تلاش کنیم.
۴. انجام آن می‌تواند یک فرآیند سرگرم کننده باشد
بسیاری از مردم در مورد نمره ضریب هوشی خود کنجکاو هستند و دوست دارند تا عدد آن را به دست آورند. مردم می‌خواهند بدانند مغزشان چگونه کار می‌کند و برای کمک به تقویت آن چه کاری می‌توانند انجام دهند. هنگامی که ما فرصتی برای درک بیشتر از آنچه هستیم داشته باشیم، در این حالت است که می‌توانیم امکان افزایش هوش خود به طرق مختلف را برای خود فراهم کنیم. اگرچه جنبه مقایسه‌ای این آزمون‌ها می‌تواند برای برخی افراد مشکل‌ساز باشد، اما بیشتر افراد دوست دارند بدانند در کجا ایستاده‌اند تا بتوانند در مسیر بهبود خود قدم بردارند. این کار با تست‌های مورد اعتماد و تایید شده شدنی است و به عنوان مثال، می‌توان نمره ضریب هوشی را با کمک تست هوش ریون به دست آورد.
۵. می‌توانند دانش آموزانی که درک پایین‌تری از درس دارند را شناسایی کنند
شناسایی دانش آموزانی که گیرایی آنها از درس کمی پایین‌تر است، به همان اندازه پیدا کردن و شناسایی دانش آموزان زرنگ مهم است. اگرچه جدا کردن این دانش آموزان از هم کار سختی است، اما مهیا کردن فضایی برای دانش آموزان در یک سطح، کاری مثبت در یادگیری مفاهیم توسط آنها است. این مورد در کار نیز صدق می‌کند و کارفرمایان می‌توانند برنامه‌های آموزشی اضافی برای اینگونه کارمندان خود ارائه دهند و مدارس می‌توانند دستورالعمل‌های بیشتری را برای کاهش خطر عقب افتادن فردی دانش آموزان ارائه دهند.
معایب تست‌های هوش
تست‌های هوش می‌توانند معایبی نیز داشته باشند و افرادی که از این تست‌ها استفاده می‌کنند، باید از آنها خبر داشته باشند. معایب تست‌های هوش عبارت‌اند از:
۱. طراحی یک آزمون مستقل چالش برانگیز است
طراحی یک تست هوش مستقل از فرهنگ یا فرآیند یادگیری در افراد مختلف، بسیار دشوار است. کارشناسان و طراحان تست چندین دهه تلاش کرده‌اند تا تعصبی را که در این ابزار وجود داشته است، حذف کنند. حتی زمانی که از ماتریس‌های پیش‌رونده برای جلوگیری از مشکلات در توانایی کلامی استفاده می‌شود، این آزمون‌های رایج همچنان افراد را ملزم می‌کنند که از دانش خود در مورد اطلاعات عمومی استفاده کنند و این اطلاعات عمومی در فرهنگ‌های مختلف، متفاوت است.
۲. می‌توانند منجر به به وجود آمدن برچسب در افراد شوند
افرادی که به آنها برچسب “بااستعداد و بی‌استعداد” زده می‌شود، می‌توانند درک غیرواقع‌بینانه‌ای از آنچه هستند و انجام می‌دهند، به دست آورند. حتی ممکن است آنها را به جایی برسانند که در آن احساس برتری نسبت به یک انسان معمولی بکنند و باعث شود دیگران را تحقیر کنند یا تلاش کمتری برای تکمیل کارها انجام دهند.
غیر از مورد بالا، برچسب گذاری روی افراد اثرات دیگری نیز دارد. افرادی که نمره بالایی در آزمون‌های هوش کسب نمی‌کنند، اغلب انتظارات کمی دارند. آنها معمولا به دنبال معاشرت با افرادی می‌روند که حس می‌کنند میزان هوش و ضریب هوشی نزدیکی با خودشان دارند. این می‌تواند منجر به کمبود عزت نفس، فعالیت کمتر و تلاش کمتر برای ایجاد تفاوت شود.
۳. تست‌های هوش نمی‌توانند انواع هوش را اندازه گیری کنند
روانشناسان به این نتیجه رسیده‌اند که انواع مختلفی از هوش در کودکان و بزرگسالان وجود دارد. افراد می‌توانند در موارد مختلفی استعداد داشته باشند، از جمله هوش جنبشی، موسیقیایی و درون فردی. اینها به همان اندازه برای تجربه انسانی ضروری هستند که ریاضیات یا مهارت‌های کلامی. وقتی این آزمون‌ها فقط یک شکل از هوش را اندازه‌گیری می‌کنند و این پایه و اساس کل فرآیند یادگیری آنها است، می‌توانند فرد را وارد فرآیندی کنند که هرگز سراغ تقویت نقاط قوت خود نروند و همیشه از نقاط ضعف خود انتقاد کنند.
۴. می‌توانند منجر به ایجاد کلیشه شوند
هنگامی که نتایج تست هوش به دست می‌آید، مردم می‌توانند آنچه را که نتایج نشان می‌دهند را باور کنند، زیرا آنها در این آزمون «شرکت کرده‌اند». این می‌تواند آنها را به این باور برساند که فقط بر اساس یک عدد “باهوش” یا “احمق” هستند. مطالعات متعددی به تأثیر بر شرایط اجتماعی-اقتصادی و جمعیت‌های اقلیت پرداخته‌اند و دریافته‌اند که فقر می‌تواند نقش مؤثری بر عملکرد افراد ایفا کند. حتی کیفیت مدارسی که افراد در آن تحصیل می‌کنند نیز می‌تواند تأثیر مستقیمی بر نمرات امتحانات آنها داشته باشد.
۵. موضوعات مورد توجه در تست‌ها متنوع نیستند
بیشتر تست‌های هوش شامل اطلاعاتی درباره موضوعات «خلاقانه» نمی‌شوند، که افراد در طول زندگی‌شان یاد می‌گیرند. این آزمون‌ها بر دانش ریاضی، مفاهیم خواندن و اصول علمی تمرکز دارند. اکثر آنها فرصتی برای ارائه دانش اجتماعی، شغلی یا خلاقانه به افراد نمی‌دهند. این بدان معناست که تست‌های هوش به‌جای سنجش قابلیت‌های کلی هر فرد، برای اندازه‌گیری یک نوع هوش خاص طراحی شده‌اند و خب، هر کسی می‌تواند با جاه طلبی موفق شود.
۶. اطلاعات به دست آمده از تست‌های هوش به طور متناقض استفاده می‌شوند
یکی دیگر از معایب قابل توجه تست‌های هوش این است که از اطلاعات و نتایج آنها در سراسر جامعه به طور متناقض استفاده می‌شود. برخی از مدارس و کارفرمایان از تست‌های هوش به شدت (و گاهی اوقات منحصراً) برای شناسایی افراد با استعداد استفاده می‌کنند. برخی دیگر از آنها به عنوان راهی برای سنجش استعدادهای هر فرد استفاده می‌کنند. برخی مدارس نیز به هیچ عنوان اهمیتی به نتایج تست‌های هوش نمی‌دهند. از آنجایی که هر آزمون می‌تواند نتیجه متفاوتی نیز ارائه دهد، اگر یک فرد فقط در یک آزمون شرکت کند، دانستن اینکه واقعاً کیست و چه میزان ضریب هوشی دارد، چالش برانگیز می‌شود.
۷. فرصت ارزیابی تخصصی را کاهش می‌دهند
بسیاری از مدارس و سازمان‌ها برای اینکه برنامه‌هایی خاص برای افراد مشخص کنند، سراغ تست‌های هوش می‌روند تا با توجه به میزان هوش آنها برنامه را تعیین کنند. وقتی افراد در طول این فرآیند امتیاز خوبی کسب می‌کنند، ابزارهای کمتری در اختیار آنها قرار می‌گیرد و خب این می‌تواند آنها را دچار چالش کند. در محل کار، افراد با توجه به توانایی‌هایی که دارند در سمت‌های مختلف مشغول به کار می‌شوند و در صورت تکیه کردن به این تست‌ها، ممکن است افراد در جای درست خود قرار نگیرند.
۸. باعث کاهش تنوع در مدرسه و محل کار می‌شوند
زمانی که افراد تست هوش را انجام می‌دهند، طبقه بندی می‌شوند. وقتی افرادی که بالاترین و کمترین امتیاز را دارند شناسایی شوند، معمولاً همه را در هر بخش با هم گروه‌بندی می‌کنند، زیرا این کار روند کارها و آموزش آنها را آسان‌تر می‌کند. این جدایی در نهایت باعث ایجاد گروه بندی مشابه می‌شود که افراد در این گروه‌ها به ندرت با یکدیگر تعامل دارند. به جای اینکه به همه اجازه دهند فرصتی برای یادگیری از یکدیگر داشته باشند، آنها را در محیط‌هایی غیر دوستانه قرار می‌دهند.
۹. ممکن است در ارزیابی افراد با چالش‌های منحصر به فرد دچار مشکل شوند
تست‌های استاندارد هوش در ارزیابی هوش افراد مبتلا به اوتیسم مشکل دارند. نحوه معرفی در افراد مختلف متفاوت است و خب این می‌تواند یکی از بزرگترین ایرادات تست‌های هوش باشد. برخی افراد منطقی هستند، در حالی که برخی دیگر احساساتی هستند. برخی افراد در گفتار بهتر عمل می‌کنند، در صورتی که برخی دیگر در نوشتار عالی خود را معرفی می‌کنند. شما می‌توانید فردی بصری باشید، یا اینکه فردی با یادگیری مکتوب باشید. مگر اینکه تست هوش به گونه‌ای طراحی شده باشد که با تمام خصوصیات فرد هماهنگی داشته باشد، وگرنه تمام تست‌ها نمی‌توانند بازتاب دقیقی از شخصیت شما باشند.
۱۰. انجام تست اغلب منجر به اعتیاد می‌شود
از آنجایی که وابستگی قابل توجهی به نمرات آزمونی که افراد کسب می‌کنند وجود دارد، غیرعادی نیست که افراد هفته‌ها یا ماه‌ها قبل از هر کاری این تست‌ها را انجام دهند. افراد دوست دارند تا به رقمی در ضریب هوشی خود دست پیدا کنند که باعث رضایت آنها می‌شود. برای این منظور، خود را مجبور به انجام مکرر تست‌های هوش می‌کنند تا به آن عدد مد نظر خود برسند. این کار باعث اعتیاد به تست‌های هوش می‌شود و اصلا خوب نیست.
هنگام بررسی مزایا و معایب تست هوش، لازم است به خاطر داشته باشید که یک عدد واحد هرگز نشان دهنده از تمامیت هوش افراد نیست. هیچ امتیاز واحدی قادر به تعیین یا اندازه گیری هوش کلی یک فرد نیست. فعالیت‌های مختلفی وجود دارد که در کنار هم باعث افزایش فعالیت مغز می‌شوند. تأثیرات رفتاری و عاطفی می‌توانند بر برخی از نمرات تست‌ها تأثیر بگذارند، اما این موارد روی برخی افراد بی اثر هستند. آنچه می‌دانیم این است که با کشف اطلاعات بیشتر در خودمان، فرصت یادگیری بیشتر را برای خودمان فراهم می‌کنیم.
