یکی از گرایش‌های شغلی و تحصیلی پرطرفدار در دنیا مهندسی معماری است. معماری یک زمینه‌ی کاری چند وجهی است که از یک طرف با هنر و از طرف دیگر با علوم مهندسی در ارتباط است و احتمالا دلیل محبوبیت آن در میان دانشجویان سراسر دنیا نیز همین است. این زمینه‌ی کاری ارتباط مستقیمی با قدرت تخیل، تصویرسازی و خلاقیت دارد و موفقیت در آن در گرو کسب مهارت‌های ترسیمی و تحلیلی است. یک مهندس معماری بعد از تحصیل در رشته‌ی مربوطه و کسب تجربه کاری در استدیوهای معماری، فرصت‌های شغلی متعددی در پیش رو خواهد داشت. در ادامه ویژگی‌های این فرصت شغلی را بررسی می‌کنیم و شما را در مسیر استخدام مهندس معماری راهنمایی می‌کنیم.
مهندس معمار کیست؟
در پاسخ به این سوال که مهندس معمار کیست؟ باید گفت معمار یک متخصص طراحی و مهندسی است که در زمینه علم و هنر طراحی ساختمان یا دیگر فضاها آموزش دیده است. مهندسان معمار در زمینه‌ی ساخت‌و ساز ساختمان‌ها و نظارت بر اجرای کارهای معماری فعالیت می‌کنند. اگرچه پروژه‌های معماری غالبا شامل مجموعه‌های مسکونی یا تجاری است، مهندسان معماری قادر هستند ساختمان‌هایی با کاربری خدماتی، تفریحی، فرهنگی و … را نیز طراحی کنند.
اگر در مسیر استخدام مهندسی معماری هستید، باید حتما مدرک کارشناسی معماری یا کارشناسی ارشد در یکی از گرایش‌های رشته‌ی معماری داشته باشید. شما با تحصیل در این رشته درباره‌ی تاریخ معماری، مصالح ساختمانی، انواع پروژه‌های معماری، طراحی ساختمان متناسب با اقلیم‌های جغرافیایی مختلف و … می‌آموزید و در نهایت در یکی از حوزه‌های ساخت یا مشاوره و طراحی مشغول به کار خواهید شد. البته داشتن مدرک دانشگاهی در مسیر شغلی مهندسی معماری کافی نیست چراکه تجربه کاری یا گذراندن دوره‌های کارآموزی و کارورزی نیز بسیار مهم است. با نگاهی به آگهی‌های استخدام مهندس معماری در تهران خواهید فهمید که جلب نظر کارفرما در شهرهای بزرگ نیازمند ارائه نمونه کار یا رزومه است.
وظایف مهندس معمار چیست؟
اکنون که با معرفی شغلی معماری آشنا شدید، نوبت ان رسیده که با وظایف مهندسان معمار آشنا شوید. بسیاری معتقدند معماران تنها کار طراحی و ایده‌پردازی ساختمان‌ها را انجام می‌دهند. درحالی که این تنها یک مورد از وظایف معمار است. در ادامه به فهرستی از مسئولیت‌های یک مهندس معمار اشاره می‌کنیم:
ایده‌پردازی و طراحی اولیه ساختمان‌ها
معماران با تشکیل جلسه با مشتریان و سنجش نیازهای آنان ایده‌های اولیه طراحی ساختمان را پی‌ریزی می‌کنند. ایده‌های اولیه احتمالا از جنس طرح‌های کاغذی و نوشته‌ها هستند که بعدا جزئیات بیشتر ساختمان به آن‌ها اضافه می‌شود. معماران در جلسات طراحی و ایده‌پردازی جدول زمانی، بودجه‌بندی و ترجیحات طراحی را نیز درنظر می‌گیرند.
یکی از مسئولیت‌های مهندس معمار، ایده‌پردازی و طراحی ساختمان‌ها است.
در ادامه خواهیم گفت که معماران برای ارائه طرح‌های اولیه و ارائه آن به کارفرما از چه ابزارها و نرم‌افزارهایی استفاده می‌کنند.
تبدیل طرح‌ها به نقشه‌های ساختمانی
یکی دیگر از مسئولیت‌های معماران این است که طرح‌های خود را باتوجه به اصول و قواعد ساخت‌وساز محلی تطبیق دهند. قوانین شهرداری و کلیه‌ی بایدها و نبایدهای طراحی، چیزی است که مهندسان معماری به آن آگاه هستند و وظیفه پیاده‌سازی آن را برعهده دارند.
ایجاد نقشه‌های سه‌بعدی
معماران مسئول سه‌بعدی‌سازی طراح‌ها و نقشه‌ها و ارائه آن به پیمانکار هستند. این کار برای درک بهتر خروجی نهایی کار، پیدا کردن نواقص و رفع کار انجام می‌شود. همچنین بیان سه‌بعدی زبان مشترک میان گروه طراحی و گروه اجرا است.
نظارت و مدیریت پروژه‌های ساختمانی
بسیاری از معماران علاقه‌مند هستند به‌جای فعالیت در زمینه ارائه ایده و طرح، در بخش نظارت فعالیت کنند. معمارانی که کار نظارت بر ساخت را برعهده می‌گیرند، باید مدرک معتبر داشته باشند و صرف تحصیل در رشته معماری نمی‌توانند ناظر پروژه‌های عمرانی باشند. مسئولیت معماران ناظر سرکشی بر کار گروه پیمانکاران، ارتباط با آن‌ها و اطمینان از رعایت اصولی ظرایف طراحی است.
مهارت‌های مهندس معمار چیست؟
همانطور که قبلا اشاره کردیم، مهندس معمار باید قدرت خلاقیت و تصویرسازی بالایی داشته باشد. اما این تنها یکی از لازمه‌های معمار بودن است. در ادامه به فهرستی از توانمندی‌هایی اشاره می‌کنیم که جایگاه شما را در موقعیت شغلی معماری ازتقاء خواهد داد:
مهندسان معمار باید در زمینه ترسی دستی، کامپیوتری و ارائه متبحر باشند
مهارت‌های ترسیمی
اولین گام برای موفقیت در رشته و شغل معماری، تقویت مهارت‌های ترسیمی است. شما به‌عنوان یک معمار باید بتوانید ایده‌های خود را روی کاغذ ترسیم کنید درغیر این صورت هرچقدر هم که ایده‌ی جدید و خلاقانه‌ای داشته‌ای باشید، نمی‌توانید آن را با دیگران به اشتراک بگذارید و نظر کارفرما را جلب کنید.
یکی از مهارت‌های اصلی مهندس معمار، مهارت ترسیم دستی و دیجیتالی است.
مهارت‌های ترسیمی شامل بیان معماری بنا به صورت اسکیس (ترسیم سریع و ساده روی کاغذ) است. همچنین شما باید در ارائه انواع بیان‌های معماری یعنی پلان (نقشه ۲بعدی)، پرسپکتیو (ترسیم ۳ بعدی)، مقاطع عرضی و طولی، دیدهای آگزونومتریک و … تبحر داشته باشید. ترسیم‌های دوبعدی و مقاطع معماری به شکل دستی یا از طریق نرم‌افزارهایی مثل اتوکد AutoCAD انجام می‌شود.
مهارت‌های سه‌بعدی سازی
ترسیم ایده‌ها روی کاغذ کافی نیست! یکی مهندس معمار باید بتواند ایده‌های خود را به شکل سه بعدی نیز بیان کند. برای این کار ۲ روش عمده وجود دارد: اول، ساخت ماکت و دوم، نرم‌افزارهای سه‌بعدی سازی. برای ساخت ماکت باید متریال مختلف (چوب، شیشه، سنگ، خاک، کاغذ، پارچه و …) را بشناسید و تشخیص بدهید که کدام یک به بیان بهتر و دقیق‌تر ساختمان مد نظر شما کمک می‌کند. انتخاب مواد مناسب برای بارگذاری توده ساختمانی در پلان معماری نیز یکی دیگر از موارد مهم است. برای این کار معمولا از خمیر ماکت‌سازی، قوم یا فوم‌برد و یا برش‌های لیزری استفاده می‌شود.
یک مهندس معمار معمولا از ساخت ماکت یا نرم‌افزارهای سه‌بعدی برای بیان واقعی ایده‌های خود استفاده می‌کند.
اما اگر قصد دارید از روش‌های دقیق‌تر برای بیان ۳بعدی استفاده کنید باید به سراغ نرم‌افزارهای معماری بروید. فهرستی از این نرم‌افزارها عبارتند از:
- تردی دی مکس ۳D Max
- اسکچاپ SketchUp
- راینو Rhino
- بلندر Blender
- مایا Autodesk Maya
طرز کار با این نرم‌افزارها را می‌توانید با شرکت در کلاس‌های آموزشی یا منابع رایگانی مثل یوتیوب بیاموزید.
مهارت‌های ارائه (Present)
بیان معماری قدرتمند و مهارت شما در سه‌بعدی سازی تنها از طریق یک ارائه اثرگذار جذاب خواهد بود. درنتیجه باید مهارت خود را در ارائه‌های شفاهی و تصویری ارتقاء دهید. معمولا دانشجویان معماری و مهندسان معمار از ترکیبی از خروجی‌های کامپیوتری و ترسیم دستی برای ارائه استفاده می‌کنند و آن‌ها را به کمک نرم‌افزارهایی مثل Photoshop یا Illustrator به شکل شیت (Sheet) برای چاپ آماده می‌کنند. برای تهیه شیت‌های معماری شما باید با اصول شیت‌بندی و بیان تصویری، تشخیص نقطه طلایی صفحه، چگونگی ترکیب و چیدمان محتوای تصویری، متنی و … در کنار یکدیگر آشنا باشید.
فضای کار معماری چگونه است؟
فضای اصلی کار معمارها، استدیوهای معماری است. جایی که لازم است تمامی ملزومات از جمله تجهیزات کامپیوتری، ترسیم دستی، فضا و مصالح ساخت ماکت، اتاق جلسه و هم‌فکری و ارائه مهیا باشد. مهندسان معمار معمولا به شکل گروهی کار می‌کنند از این رو آتلیه‌های معماری فضایی برای کار تخصص‌های مختلف را در کنار یکدیگر را فراهم می‌کند. تا زمانی که معماران در حال ایده‌پردازی و طراحی هستند، بیشتر در آتلیه‌های معماری حضور دارند اما هنگامی که کار به مرحله اجرا رسید، حضور آن‌ها در محل اجرای پروژه الزامی است.
انواع گرایش‌های مهندسی معماری چیست؟
گرایش‌های مهندسی معماری در مقطع ارشد و در محیط کار متفاوت است. در ایران رشه معماری در مقطع لیسانس یک رشته عمومی محسوب می‌شود که در مقطع ارشد شامل ۶ زیرشاخه مختلف است. درحالی که گرایش‌های مهندسی معماری در حوزه کاری بسته به نوع پروژه تعریف می‌شود. در ادامه گرایش‌های مهندسی معماری را در محیط کار و محیط آکادمیک بررسی می‌کنیم:
گرایش‌های مهندسی معماری در محیط آکادمیک
رشته معماری در مقطع ارشد شامل ۶ زیرشاخه است: معماری-معماری، معماری منظر، معماری داخلی، معماری اسلامی، معماری ایرانی، بازسازی پس از سانحه. هرکدام از گرایش‌های نام‌برده روی بعد خاصی از رشته مهندسی معماری تاکید دارند و رشته بازسازی پس از سانحه به مباحث پدافند غیرعامل و مقاوم‌سازی ساختمان‌ها دربرابر حوادث طبیعی و شرایط بحرانی جنگ می‌پردازد.
گرایش‌های مهندسی معماری در محیط حرفه‌ای
گرایش‌های مهندسی معماری در دنیای حرفه‌ای بسته به نوع و جنس پروژه متفاوت خواهد بود و شامل ۸ دسته متفاوت است: معماری تجاری، معماری مسکونی، معماری ساختمان‌های سبز، معماری صنعتی، حفاظت و بازسازی ابنیه تاریخی، معماری منظر طبیعی، معماری نورپردازی.
تفاوت مهندس معمار و مهندس عمران چیست؟
به دلیل وجود بعضی از مشابهت‌ها بین رشته معماری و عمران ممکن است دانشجویان و افراد جویای کار در زمینه معماری دچار اشتباه شوند. در ادامه به تفاوت معماری و عمران می‌پردازیم تا از این موضوع ابهام‌زدایی کنیم:
رشته مهندسی معماری به طراحی و ساخت بناها و مجموعه ساختمان‌هایی می‌پردازد که کاربری آن‌ها ممکن است اداری، مسکونی، تجاری و … باشد. معماران همچنین مسئول طراحی و نظارت بر اجرای فضاهایی همچون موزه‌ها و پارک‌ها هستند و درکنار مهندسان شهرسازی و طراحی شهری بعضی پروژه‌هایی که در مقیاس شهری تعریف می‌شوند را انجام می‌دهند. اما به‌طور عمده مقیاس کار آن‌ها در حد تک بنا یا مجموعه ساختمان است.
| مقیاس پروژه | جنبه تحلیلی و محاسباتی | جنبه‌ی هنری و زیبایی‌شناختی | طول مدت پروژه‌ها | مشتریان | |
| مهندس معمار | کوچک مقیاس(تک بنا) | متوسط | بسیار زیاد | کوتاه و میان مدت | افراد |
| مهندس عمران | بزرگ مقیاس(شهر و مناطق بین شهری) | بسیار زیاد | بسیار کم | بلندمدت | نهادها و گروه‌های دولتی |
جدول مقایسه شغل مهندسی معماری و مهندسی عمران
درحالی که مهندسان عمران درگیر اجرا و نظارت بر پروژه‌هایی با مقیاس بزرگتر هستند. عمده کار مهندسان عمران اجرا و نظارت بر اجرای زیرساخت پروژه‌های بزرگ‌مقیاس شهری مانند ساخت پل، جاده، سد آبی و … است. جنبه‌های محاسباتی، فنی و تحلیلی کار مهندسان عمران بسیار بیشتر و حساس‌تر از مهندسان حوزه معماری است. چراکه مهندسان عمران باید مقاوت سازه‌ها غول‌پیکر شهری را محاسبه کنند.
جمع‌بندی
در این یادداشت گفتیم که مهندس معمار کیست. افرادی که در زمینه ایده‌پردازی و طراحی بناهای مسکونی، اداری، تجاری و … فعالیت دارند و همزمان به ابعاد هنری آن توجه دارند، معمار هستند. تحصیلات معماری در ایران در ۳ مقطع کارشناسی، ارشد و دکتری قابل انجام است و امروزه ایران در ۶ حوزه‌ی تخصصی مطالعات معماری را در اختیار دانشجویان و علاقه‌مندان قرار می‌دهد. کار معماری تنها شامل طراحی و ایده‌پردازی نیست. بلکه این فرصت شغلی، امکان نظارت بر پروژه‌های معماری را در اختیار متخصصان قرار می‌دهد که برای این منظور باید مدارک جداگانه‌ای تهیه کرد. مسیر شغلی معماری وابستگی مستقیمی به تسلط و تبحر کارجویان معماری در زمینه تحلیل و ترسیم دوبعدی و سه‌بعدی دارد. افرادی که در مسیر استخدام مهندسی معماری هستند علاوه‌بر مهارت‌های ترسیم دستی باید در زمینه ترسیم با نرم‌افزار و ارائه و پرزنتیشن نیز متبحر باشند.
