از سال‌ها پیش تا امروز، تعاریف متعددی از مفهوم رضایت شغلی ارائه شده است که متاسفانه، هیچ یک از آنها به تعریفی جهانی و متحدالشکلی تبدیل نشده است. شاید به همین دلیل است که بسیاری از کارفرمایان و مدیران تعریف درست و دقیقی از رضایت شغلی ندارند و یا تصور می‌کنند رضایت شغلی برای کارمندان برابر است با افزایش حقوق!
در این مطلب از وبلاگ ایران تلنت قصد داریم تعریف رضایت شغلی را بررسی کنیم و در صورت امکان، تعریفی جامع‌تر برای آن ارائه کنیم. همچنین، به کارفرمایان خواهیم گفت که با توجه و رسیدگی به چه عواملی می‌توانند رضایت کارکنان خود را افزایش دهند و فرسودگی شغلی را کاهش دهند (پیشنهاد می‌کنیم پس از مطالعه این مطلب، مقاله روش‌های افزایش رضایت شغلی را نیز مطالعه نمایید).
تعریف رضایت شغلی از نگاه فرهنگ لغت
دیکشنری آکسفورد رضایت شغلی را این گونه تعریف می‌کند:
«حس کامیابی و لذتی که از شغل افراد ناشی شده باشد.»
این تعریف با اینکه بسیار کلی است اما تعریف چندان جهان شمولی نیست. به همین خاطر تصمیم گرفتیم تعریفی جامع‌تر برای رضایت شغلی پیدا کنیم که کمی پائین‌تر آن را مطالعه خواهید کرد. این تعریف قدرت سنجش و اندازه‌گیری بیشتری دارد.
تعریف دقیق از رضایت شغلی
برای ارائه تعریفی بهتر از رضایت شغلی، استاندارد اندازه‌گیری را به دو بخش کلی تقسیم می‌کنیم؛ البته هر کدام از این دو بخش کلی، خود زیرشاخه‌های دیگری نیز دارند.
- مسیر شغلی: که شامل محیط کار، حجم کاری که انجام می‌شود و شفافیت انتظارات شغلی است.
- پرداخت شغل: پرداخت‌های شغلی شامل حقوق (دستمزد) و مزایای شغلی می‌شود.
بررسی مداوم وضعیت کارمندان در محیط کار و همچنین رضایت شغلی آنها به مدیران اجازه می‌دهد مشکلات موجود در محیط کار را پیش از خروج کارمندان حل کنند. با این حال، برای اطلاع از رضایت شغلی افراد لازم است تا مهم‌ترین فاکتورهای رضایت شغلی را بشناسیم. مهم‌ترین فاکتورهای رضایت شغلی در محیط کار عبارتند از:
رضایت از محیط کار
بر کسی پوشیده نیست که یکی از مهم‌ترین مکان‌هایی که بر افراد تاثیر می‌گذارد محیط کار است. رنگ دیوارها، طرح دیوارها، نور محیط و عوامل بسیار دیگری در این موضوع تاثیرگذار خواهند بود. در واقع، هر نکته‌ای از طراحی گرفته تا زیبایی‌شناسی، جوّ، فرهنگ سازمانی و بسیاری مسائل دیگر می‌تواند بر بهبود عملکرد و سازندگی و همچنین، نشاط و خوشحالی همکاران شما در محیط کار تاثیر بسزایی داشته باشد.
نکته جالب این است که بسیاری از کارمندان بر این باورند فضای کاری آنان تاثیر بسزایی بر کیفیت کارشان ندارد، اما باید بدانید تحقیقات نشان داده که چنین دیدگاهی صحیح نیست. ۸۴% افراد گفته‌اند محیط کاری آنها اجازه نمی‌دهد به خوبی تمرکز کنند، به طور آزادانه ابراز عقیده نمایند، بدون وقفه و بدون وجود مشکل به شکل تیمی کار کنند و حتی محیط کار آنها را به جغرافیایی خاص محدود می‌کند.
فضای محیط کاری باید الهام‌بخش و انگیزه‌دهنده باشد، اگر فضای مجموعه شما با دیوارهای سفید، میزهای طوسی و لامپ‌های فلوروسنت هیچ حسی را منتقل نکند، باید با انجام تغییراتی هر چند کوچک، حال و هوای محیط کاری خود را تغییر دهید. برای مثال در بعضی سازمان‌ها، برای استراحت و بازیابی انرژی همکاران، اتاق بازی تعبیه شده است.
چند نکته برای ایجاد حس مثبت در محیط کار
- برای بهبود جوّ و افزایش انرژی در محیط کار توصیه می‌کنیم چندین سخن انگیزشی را با طراحی رنگی به در و دیوار محیط کار نصب کنید.
- افزایش اکسیژن در محیط کار کمک می‌کند رضایت شغلی افراد بهبود یابد. این کار با تهیه و قرار دادن گل و گیاه در محیط کار میسر خواهد شد.
رضایت از میزان مسئولیت‌ها و حجم کار
اگر همکاران ما احساس کنند بیش از اندازه کار می‌کنند و زیر فشار هستند، بدون شک پس از مدتی نسبت به کار خود دلسرد می‌شوند. متاسفانه بسیاری از کارمندان در سراسر جهان به طور خارق‌العاده‌ای بیش از حد توانشان کار می‌کنند. واقعیت این است که محیط کسب و کار بسیار رقابتی است، بنابراین تلاش و کوشش تا حد زیادی لازم است، اما نقش مدیران در این بخش اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. به عنوان مدیر نباید اجازه دهید همکاران شما بیش از حد کار کنند یا از آنان بیش از توانشان انتظار وجود داشته باشد.
تحقیقات اخیر نشان می‌دهد کارمندان بیش از همیشه (از منظر تاریخ) کار می‌کنند، اما باید بدانید کار زیاد در نهایت منجر به فروپاشی ذهنی و جسمی می‌شود و متعاقباً رضایت شغلی و بازده نیز به شدت افول می‌کند.
تحقیقات دانشگاه استنفورد نشان می‌دهد بازده کاری افراد پس از ۵۰ ساعت کار در هفته به شدت افت می‌کند. بازدهی کارمندانی که در هفته حدود ۵۵ ساعت کار می‌کنند نزدیک به صفر می‌رسد و افرادی که در طول هفته ۷۰ ساعت کار می‌کنند، میزان کار مفیدشان با کسانی که ۵۵ ساعت کار می‌کنند کاملاً برابر است و چیزی به نتایج حاصل شده اضافه نمی‌شود.
چند نکته برای کمک به رضایت از میزان مسئولیت‌ها و حجم کار
- مرزهای شفافی برای به تعادل رساندن میزان کار و زندگی ترسیم کنید و از سازمان و کارمندان بخواهید تا به این مرزها پایبند باشند.
- از تماس و ارتباط کاری با همکاران خود پس از ساعات کاری و در آخر هفته‌ها خودداری کنید. برای همکاران شما سخت است که به شما پاسخ ندهند، بنابراین شما باید در این مورد پایبندی خود را به شکل سفت و سخت نشان دهید. بنابراین سعی کنید ارتباط کاری را تنها به ساعات کاری اختصاص دهید و غیر از موارد اضطراری از ارتباطات کاری در ساعات غیرکاری اجتناب کنید.
شفافیت در انتظارات شغلی
نبود شفافیت در محدوده نقش و همین‌طور انتظارات از افرادِ درون سازمان، مشکلِ بسیار بزرگی است که کارمندان جدید و قدیمی همواره با آن مواجه بوده‌اند. نبود شفافیت در سازمان مشکلات بسیار بزرگی را در دراز مدت برای سازمان ایجاد می‌کند. زمانی که میان اهداف سازمان و فعالیت‌هایی که توسط اعضای تیم به طور روزانه انجام می‌شود هماهنگی وجود نداشته باشد، امکان ندارد که سازمان در تحقق اهدافش موفق شود.
از خود سوال کنید آیا نقش اعضای تیم‌تان را برایشان شفاف کرده‌اید؟ آیا آنان می‌دانند که سازمان چه انتظاراتی از آنان دارد؟ آیا آنان می‌دانند باید چه کارهایی انجام دهند تا انتظارات سازمان از ایشان تحقق پیدا کند؟ اگر برای این سوالات جوابی داشته باشند، شرایط برای همه افراد شفاف و ساده است.
چند نکته برای شفافیت بیش‌تر در نقش‌ها و انتظارات شغلی
- برای شفافیت هرچه بیش‌تر لازم است که اهداف و نتایج کلیدی که مدنظر سازمان است را برای اعضای تیم شرح دهید تا آنها بتوانند مسیری درست برای حرکت خود به سمت تحقق اهداف شکل داده و خود را در این مسیر قرار دهند. مرور و اشاره مداوم به اهداف، راهی بسیار مناسب برای اطمینان از حرکت در مسیر درست است.
- محیطی ایجاد کنید تا اعضای تیم به راحتی ابهامات، دغدغه‌ها و نگرانی‌های خود را در خصوص نقش خود در سازمان به شما منتقل کرده و در خصوص آن با شما مشورت نمایند.
رضایت شغلی از حقوق و دستمزد
این بخش از رضایت شغلی افراد در سازمان، بخشی بسیار چالش برانگیز است. زیرا به عنوان مدیر یک تیم، احتمالاً تا اندازه بسیار زیادی از چارچوب وظایف شما خارج باشد. ثابت شده است که کارمندان تنها با انگیزه‌های مالی به شغل خود ترغیب نمی‌شوند، بلکه افراد باید احساس کنند به اندازه کافی از تلاش‌هایشان تقدیر می‌شود، حال این تقدیر مالی باشد یا خیر.
با یک حساب و کتاب کوچک می‌توان فهمید که میانگین حقوق و دستمزد برای یک عنوان شغلی به طور متوسط چقدر است. مطمئناً حقوق و دستمزدی که از میانگین بازار کار کمتر باشد در روحیه کارکنان تاثیر منفی بر جای خواهد گذاشت.
یک قانون نانوشته: هرچه برای یک عنوان شغلی بپردازید به همان اندازه برای شما بازگشت خواهد داشت. پرداخت کمتر از میانگین بازار کار باعث می‌شود سطح عملکرد کارکنان پایین باشد.
چند نکته برای افزایش رضایت شغلی به وسیله حقوق و دستمزد
- مطمئن باشید حقوق عادلانه‌ای را نسبت به بازار کار به همکاران خود پیشنهاد می‌دهید.
- وقتی فردی قصد دارد به تیم شما اضافه شود، مطمئن شوید که از میزان حقوق پیشنهادی رضایت کامل دارد؛ پس از آن برای نهایی‌سازی توافق اقدام نمایید.
- سعی کنید محیطی در سازمان ایجاد کنید که شفافیت و گفت‌و‌گو در آن مورد تشویق قرار گیرد. تنها در این صورت است که کارمندان می‌توانند در خصوص همه چیز با شما وارد مذاکره شوند.
وقتی شرایط کاری شفاف و رضایت‌بخش نیست، رضایت شغلی هم زیر سوال می‌رود.
رضایت از مزایای شغلی
وقتی به عنوان مدیر یک بخش توانایی تغییر دستمزد اعضای تیم خود را ندارید، مزایای شغلی می‌تواند جایگزین مناسبی برای جبران تلاش‌های همکاران شما بوده و رضایت شغلی مناسبی برای آنان ایجاد کند. بسیاری از مزایای شغلی هزینه مالی بر گردن کارفرما نخواهند داشت، مهم‌ترین آنها عبارتند از امکان کار کردن از خانه و یا ساعات کاری منعطف.
چند نکته برای افزایش رضایت شغلی با کمک مزایای پیشنهادی به اعضای تیم
سعی کنید با ارائه مزایا و امکانات مختلف کمک کنید اعضای تیم‌تان انگیزه و هیجان بیشتری برای حضور در محیط کار داشته باشند: عضویت در باشگاه ورزشی، تعطیلات نامحدود، وعدههای غذایی رایگان، بیمه‌های تکمیلی درمان، حمل و نقل رایگان، فرصت برای پیشرفت بیش‌تر در سازمان و … از مهم‌ترین این مزایا هستند.
همچنین می‌توانید با انجام تست MBTI به خوبی از توانایی‌ها و خصوصیات افراد باخبر شوید و آنها را در جای درست در شرکت به کار بگیرید تا رضایت آنها از کار را بالاتر ببرید.
برای یک سازمان رضایت شغلی افراد از مهم‌ترین مباحث منابع انسانی است. بنابراین توجه بیش از پیش بدان سازمان‌ها را در مباحث منابع انسانی موفق‌تر خواهد کرد. به نظر شما چه عوامل دیگری در رضایت شغلی افراد نقش دارد؟ آیا با تعریف ارائه شده برای رضایت شغلی در این مطلب موافق هستید؟ دیدگاه‌های خود را با ما در میان بگذارید.
