زنان بخش مهمی از اقتصاد و فرهنگ یک جامعه، سازمان‌ها و محیط‌های کاری را تشکیل می‌دهند و می‌توان عنوان کرد که شاید در برخی کارها، نقش آنها بسیار پررنگ‌تر از آقایان باشد. خانم‌ها امروزه پا به پای آقایان کار می‌کنند، بر روی افزایش میزان سواد و دانش خود اصرار دارند، همیشه به دنبال پیدا کردن راه‌های پیشرفت هستند و در برخی مواقع گلایه‌هایی نیز از رفتار بازار کار با خود دارند. اما ایران نیز مانند کشورهای دیگر در مورد خانم‌ها قوانین و شرایط خاصی برای کار در نظر گرفته است که این قوانین می‌توانند گلایه‌ها را بسیار کمتر کنند. در این مقاله قصد داریم تا حقوق قانون کار برای خانم‌ها را مطرح کنیم و درباره هر کدام از آنها توضیحاتی نیز ارائه دهیم.
زن در قانون کار
قانون اساسی ایران در مورد حقوق زنان با صراحت اعلام کرده است که به هیچ عنوان نباید اهمالی در مورد آنها صورت بگیرد. اما خب با این اوصاف، باز هم شاهد هستیم که برخی سازمان‌ها نسبت به محقق کردن حق خانم‌ها در برابر مردان کوتاهی می‌کنند و باعث به وجود آمدن هرج و مرج و قانون شکنی می‌شوند. قانون حتی در مورد حقوق و دستمزد خانم‌ها نیز بسیار قاطع گفته است، که کارفرما نباید در ازای کاری یکسان به زنان حقوق و مزایایی کمتر از مردان پرداخت کند.
بر اساس ماده ۳۸ قانون کار، درباره پرداخت حقوق و دستمزد به خانم‌ها اینگونه صحبت شده است:
«برای انجام کار مساوی و در شرایط مساوی در یک کارگاه باید مزد زن و مرد به طور مساوی پرداخت شود و تبعیض در تعیین میزان مزد بر اساس سن، جنس، نژاد و قومیت و اعتقادات سیاسی و مذهبی ممنوع است.»
اما با تمام این حرف‌ها قانون گذار عنوان کرده است که دولت وظیفه احقاق حق خانم‌ها در محیط‌های کار را دارد و برای این منظور از تمام حق و حقوق خانم‌ها صیانت خواهد کرد. در قانون کار، قوانینی نیز وجود دارد که به طور خاص به خانم‌ها اختصاص دارند که در ادامه درباره آنها خواهیم گفت.
مرخصی زایمان
یکی از شرایطی که خانم‌ها در محیط کار با آن روبه‌رو خواهند شد، بارداری و چالش‌های پیچیده آن است. این شرایط باعث شده است که قانون گذار نه تنها در ایران، بلکه در تمام دنیا قانونی خاص برای ارائه مرخصی به خانم‌ها ارائه دهد.
این مدل مرخصی در قانون کار و تا چند سال پیش، ۶ ماه بود که طبق اصلاحیه‌ی قانون تنظیم جمعیت خانواده مصوب ۲۰ خرداد ۹۲ مجلس، مدت زمان آن به ۹ ماه تغییر پیدا کرده است. مرخصی زایمان در میان انواع مرخصی به شمار می‌آید که طول آن در مدت زمان سابقه کاری محاسبه می‌شود و خب با این حساب هم شامل دریافت حقوق و هم شامل دریافت مزایا مانند حق سنوات، عیدی و پاداش می‌شود.
مرخصی شیردهی
همچنین به مادران پس از اتمام مرخصی زایمان، ۱ ساعت مرخصی شیردهی داده شده است که می‌توانند فرزند خود را در مهد کودک‌های نزدیک محل کار خود بگذارند و در طول روز سه نوبت برای شیردهی اقدام کنند. این زمان یک ساعت در روز است و مادران باید زمان را طوری تنظیم کنند تا از این میزان بیشتر نشود. این امکان برای برخی خانم‌ها وجود دارد، که با توافق با کارفرما یک ساعت زودتر محل کار را ترک کنند و یک ساعت مرخصی شیردهی را اینگونه استفاده کند.
ممنوعیت خانم‌ها از انجام کارهای سخت و سنگین
در قانون کار، خانم‌ها از انجام کارهای سخت که در آنها نیاز به جابجایی وسایل سنگین و یا کارهای پرخطر است، منع شده‌اند. حداکثر میزان حمل بار برای خانم‌ها در هر کاری ۲۰ کیلو است. اما در مورد خانم‌های باردار و طبق ماده ۷۵ قانون کار، حمل و جابجایی بار در طول مدت بارداری و همچنین ده هفته پس از زایمان ممنوع می‌باشد.
بازنشستگی زودهنگام
بر اساس بند ۱ ماده ۷۶ قانون تامین اجتماعی، سن بازنشستگی زنان ۵۵ سال است که خانم‌ها در صورت داشتن ۲۰ سال سابقه کاری می‌توانند در ۵۵ سالگی بازنشسته شوند. همچنین این امکان برای خانم‌ها فراهم است که در صورت داشتن ده سال سابقه کار و در ۵۵ سالگی نیز بازنشسته شوند. در این حالت حداقل حقوق به خانم‌ها تعلق نمی‌گیرد و متناسب با سنوات پرداخت حق بیمه می‌توانند بازنشسته شوند.
اگر خانمی ۴۵ سال داشته باشد و تا به این سن، ۳۰ سال سابقه کار داشته باشد و حق بیمه خود را رد کرده باشد، می‌تواند برای بازنشستگی اقدام کند. بازنشستگی آنها با پرداخت حقوق کامل خواهد بود. این در حالی است که خانم‌ها در صورت داشتن ۳۵ سال سابقه کار، بدون شرایط سنی می‌توانند بازنشسته شوند.
حقوق مادری
خانم‌ها در محل کار وظایفی را بر عهده دارند و در کنار آن، وظایفی نیز به عنوان مادر بر دوش آنها است. بر همین اساس و طبق ماده ۷۸ قانون کار:
در کارگاه هایی که دارای کارگر زن هستند کارفرما مکلف است به مادران شیرده تا پایان دو سالگی کودک، پس از هر سه ساعت، نیم ساعت فرصت شیر دادن بدهد. این فرصت جزو ساعات کار آنان محسوب می‌شود و همچنین کارفرما مکلف است متناسب با تعداد کودکان و با در نظر گرفتن گروه سنی آنها، مراکز مربوط به نگهداری کودکان (از قبیل شیرخوارگاه ، مهد کودک و …) را ایجاد نماید.
مراقبت و حمایت از فرزند
قانون گذار برای حمایت از مادرانی که در زمان شیردهی به فرزند خود دچار مشکل شده‌اند نیز تمهیداتی اندیشیده است. طبق ماده ۶۹ قانون تأمین اجتماعی:
در صورتی که بیمه شده زن و یا همسر بیمه شده مرد به بیماری‌هایی مبتلا شود که شیر دادن برای طفل او زیان آور باشد یا پس از زایمان فوت شود، شیر مورد نیاز تا ۱۸ ماهگی تحویل خواهد شد.
مهیا شدن شرایطی برای رشد و شکوفایی خانم‌ها
همان‌طور که عنوان کردیم، قانون برای خانم‌ها و رشد آنها نیز قوانینی وضع کرده است. در قانون کار و در ماده‌ی ۴ به وضوح عنوان شده است که شرایط به گونه‌ای برای خانم‌ها فراهم شود که زمینه‌ی رشد معنوی، علمی و حرفه‌ای آنان فراهم شود و به دیانت، شخصیت، منزلت و سلامت فکر، روح و جسم آنان لطمه‌ای وارد نشود. در ادامه، همچنین به برداشته شدن تبعیض و رعایت عدالت میان خانم‌ها و آقایان اشاره کرده است.
سخن پایانی
حقوق قانون کار برای خانم ها به وضوح و صراحت مشخص شده است که بسیاری از سازمان‌ها خود را موظف به رعایت آنها کرده‌اند؛ اما بعضا شاهد هستیم که برخی شرکت‌ها از انجام آنها سر باز می‌زنند. دانستن این موارد می‌تواند به خانم‌ها کمک کند که در صورت تخطی شرکت‌ها از قانون، برای احقاق حق خود اقدام کنند.
