اغلب مادران شاغل این نگرانی را تجربه کرده‌اند؛ نگرانی در مورد شرایط کاری بعد از زایمان! نگرانی از اینکه جایگاه شغلی که سالها برای ساخته‌شدنش تلاش کرده‌اند، از دست برود، یا اینکه برای حفظ آن، مجبور به صرف‌نظر کردن از مرخصی زایمان باشند. در تمام دنیا مرخصی زایمان برای افراد شاغل در نظر گرفته شده و جالب است بدانید این مرخصی در بسیاری از کشورها تنها شامل حال مادرها نمی‌شود و پدرها هم می‌توانند با شرایطی از آن استفاده کنند. اینکه مرخصی زایمان به چه افرادی تعلق می‌گیرد، در چه شرایطی می‌توان آن را تمدید کرد و حقوق مادران در مرخصی به چه صورت پرداخت می‌شود را در ادامه این مطلب خواهید خواند.
شما هم می‌توانی از مرخصی زایمان استفاده کنید؟
مرخصی یک حق است که به کارمند داده می‌شود تا بتواند محیط کار را در روزهای عادی که تعطیل نیست ترک کند. البته فرد باید دارای شرایط خاصی باشد که غیبت او از محل کار را توجیه کند؛ زایمان یکی از این موارد است که قانون برای مرخصی گرفتن آن را مجاز دانسته است.
اصلاحیه‌ی قانون تنظیم جمعیت خانواده مصوب ۲۰ خرداد ۹۲ مجلس، زمان مجاز برای مرخصی زایمان را ۹ ماه در نظر گرفته است. پیش‌تر بر طبق قوانین زنان باردار تنها می‌توانستند از ۶ ماه مرخصی ویژه استفاده کنند. طول این مدت به عنوان بخشی از سابقه کار فرد در نظر گرفته می‌شود. این به آن معنا است که شامل پرداخت حق سنوات هم می‌شود و سازمان‌های دولتی و خصوصی موظف هستند این زمان را در اختیار کارکنان خانم خود بگذارند تا از فرزند تازه متولد به بهترین شکل مراقبت کنند.
عیدی و پاداش هم در طول این دوران به فرد تعلق می‌گیرد و مادر شاغل می‌تواند در طول این دوره دفترچه بیمه تامین اجتماعی خود را تمدید کند و از امکانات آن به صورت کامل استفاده کند.
زنان بارداری که تصمیم دارند کودک‌شان را با شیر خود تغذیه کنند، می‌توانند یک ماه پیش از زایمان از مرخصی استفاده کنند. اما این یک ماه زودتر، از کل مرخصی آنها که ۹ ماه است کسر می‌شود و پس از زایمان تنها می‌توانند ۸ ماه را مرخصی داشته باشند.
سازمان تامین اجتماعی چه خدماتی را به مشمولان مرخصی زایمان می‌دهد؟
در طول مرخصی زایمان کمک هزینه بارداری که به عنوان دستمزد مرخصی زایمان هم شناخته می‌شود، به بانوان تعلق می‌گیرد. برطبق قوانین موجود، سازمان تامین اجتماعی کمک هزینه بارداری را تنها در طول ۶ ماه پرداخت می‌کند.
کمک هزینه از روز اول مرخصی فرد محاسبه شده و در اختیار او قرار می‌گیرد. همچنین بیمارستان‌های طرف قرارداد بیمه تامین اجتماعی موظف هستند تمام خدمات درمانی مربوط به بارداری را با بیمه در اختیار مادران بگذارند.
اگر در طول دوران بارداری فرد به دلیل مشکلات و بیماری‌ها نتواند در محل کار حاضر شود، شرکت موظف است به فرد مرخصی استعلاجی بدهد. غرامت دستمزد روزهای بیماری در شرکت‌های خصوصی توسط سازمان تامین اجتماعی به فرد پرداخت می‌شود.
چه زمانی برای مرخصی زایمان باید اقدام کرد؟
افرادی که که گواهی پزشک یا بیمارستان را به مدت ۳۰ روز داشته باشند و دفترچه درمانی دریافت کرده باشند، می‌توانند با ارائه مدارک لازم برای دریافت مرخصی زایمان اقدام کنند.
مدت زمان مصوب قانون برای مرخصی زایمان ۹ ماه است که معمولا تامین اجتماعی برای پرداخت کامل آن با مشکلاتی مواجه است. به این ترتیب بیشتر هزینه مرخصی ۶ ماهه پرداخت می‌شود. خانم‌هایی که به مرخصی زایمان نیاز دارند، به محضی که پزشک به آنها دستور استراحت دهد می‌توانند نسبت به دریافت مرخصی اقدام کنند یا از شرایط مرخصی استعلاجی استفاده کنند.
طبق قوانین فعلی کشور مردانی که صاحب اولین فرزند خود می‌شوند و در یکی از قوای سه گانه یا شرکت‌ها دولتی، غیر دولتی و عمومی مشغول کار هستند می‌توانند ۳ روز مرخصی تشویقی دریافت کنند.
معمولا خانم‌ها ۳ ماه پیش از زایمان از مرخصی خود استفاده می‌کنند و ۳ ماه پس از زایمان هم برای استفاده از امکان شیردهی راحت‌تر از این مرخصی بهره می‌برند. مرخصی زایمان برای افرادی که ۳ قلو به دنیا می‌آورند، ۱ سال در نظر گرفته شده است.
به مادران شیرده هم ۱ ساعت مرخصی شیردهی داده می‌شود که می‌توانند فرزند خود را در مهد کودک‌های نزدیک محل کار خود بگذارند و در طول روز سه نوبت برای شیردهی اقدام کنند؛ به شرطی که این زمان در مجموع بیش از ۱ ساعت نشود. مادر هر ۳ ساعت نیم ساعت فرصد شیردهی دارد، بعضا افرادی که به دلیل فاصله مکانی در طول روز قادر نیستند از زمان مرخصی شیردهی استفاده کنند و به همین خاطر، با کارفرما توافق کرده و ۱ ساعت زودتر محل کار خود را ترک می‌کنند.
مدارک لازم برای مرخصی زایمان تامین اجتماعی
مدارکی که شما موظف هستید برای استفاده از شرایط مرخصی زایمان به تامین اجتماعی ارائه کنید، عبارت است از:
- اصل و کپی شناسنامه نوزاد و بیمه شده
- دفترچه تامین اجتماعی
- درخواست کتبی مرخصی زایمان
- کپی گواهی تولد نوزاد
- خلاصه پرونده ترخصی از بیمارستان
- گواهی پزشک معالج فرد بیمه شده
- تاییدیه مرجع پزشکی
- کپی تمام صفحات شناسنامه پدر و مادر
مادران شاغل برای دریافت کمک هزینه مرخصی زایمان باید با در دست داشتن مدارک بالا به شعبه تامین اجتماعی خود مراجعه کنند.
راه‌های تمدید مرخصی زایمان کدام هستند؟
مدت زمان مرخصی زایمان طبق قانون مشخص شده است و تمدید آن به صورت قانونی بسیار دشوار است. فرد در مقابل می‌تواند از مرخصی استعلاجی خود به صورت کامل استفاده کند. در تمام سازمان‌ها میزان مرخصی همان ۹ ماه است، ولی اگر این میزان کمتر برای شما در نظر گرفته شد می‌توانید به دیوان عدالت اداری مراجعه کنید و به اندازه قانونی از مرخصی خود استفاده کنید. تمدید مرخصی نیز در صورتی پذیرفته می‌شود که دیوان تشخیص دهد که مادر برای کار مشکلات دارد و به عنوان مثال باید برای درمان مشکلی در خانه بماند. در این صورت می‌توانید دیوان عدالت اداری را برای تمدید مدت زمان مرخصی خود در نظر داشته باشید.
برطبق قانون اگر در طول دوره بارداری مادر به بیماری و عوارض خاصی دچار شود که سلامت او و فرزندش را تهدید کنند و پزشک دستور به استراحت مطلب دهد و شورای پزشکی سازمان تامین اجتماعی هم این نیاز را تایید کند، به فرد غرامت دستمزد این روزهای مرخصی هم پرداخت می‌شود.
زمان پرداخت حقوق مرخصی زایمان تامین اجتماعی
تامین اجتماعی موظف به پرداخت این هزینه است. این حق بیمه از اولین روز مرخصی محاسبه شده و به فرد پرداخت می‌شود. طبق قانون کمک هزینه بارداری معادل دو سوم آخرین حقوق مادر است که میانگین سه ماه آخر آن به عنوان بخشی از حقوق که حق بیمه آن کسر می‌شود را محاسبه می‌کنند.
طبق قانون تامین اجتماعی کمک هزینه زایمان برای فرزند چهارم به بعد پرداخت نخواهد شد. متقاضی دریافت کمک هزینه باید در یک سال گذشته حداقل ۶۰ روز کاری حق بیمه خود را پرداخت کرده باشد. در نهایت حقوق مرخصی زایمان تنها به افرادی پرداخت می‌شود که هنگام تقاضای مرخصی مشغول کار باشند یا از مرخصی استحقاقی استفاده کنند.
آیا امکان اخراج مادر پس از مرخصی زایمان وجود دارد؟
دغدغه بسیاری از مادران این است که شرکت پس از اتمام مرخصی زایمان از پذیرش آنها سر باز زند یا اقدام به اخراج آنها کند. طبق قوانین در طول دوران مرخصی قرارداد کاری مادر به حالت تعلیق درآمده و پس از اتمام آن شرکت موظف است او را به محل کار بازگرداند.
خوشبختانه اغلب شرکت‌ها از این قانون پیروی می‌کنند و مشکل خاصی برای فرد پس از بازگشت به محل کار به وجود نمی‌آید. اگر به هر دلیل شرکت نسبت به پذیرش نیرو اقدام نکرد یا فرد در طول مرخصی اخراج شود، امکان تنظیم شکایت وجود دارد. هیات تشخیص وزارت کار به شکایات رسیدگی کرده و حکم لازم را صادر می‌کند. هیچ شرکتی حق ندارد فرد را تا ۲ سال پس از زایمان بدون دلیل قانونی اخراج کند.
چنین افرادی از حمایت سازمان تامین اجتماعی برخوردار هستند و می‌توانند از حق دریافت بیمه بیکاری هم استفاده کنند. دیده شده برخی شرکت‌ها مشکلاتی را برای بازگشت کارکنان خود پس از مرخصی زایمان ایجاد کردند که فرد می‌تواند به صورت قانونی با آن مقابله کند. مرخصی استعلاجی هیچ ارتباطی به مرخصی زایمان ندارد و فرد بدون دغدغه کم شدن مرخصی زایمان می‌تواند از حق مرخصی استعلاجی که برای همه کارکنان بخش‌های خصوصی و دولتی در نظر گرفته شده، استفاده کند.
