به عنوان یک مدیر، موفقیت شما در گروی ایجاد روابط مستحکم و اعتمادمحور با همکاران و اعضای تیمتان است. برای تحقق این مهم باید آگاه باشید که نحوه برقراری ارتباط با افراد در محیط کار به شکل مستقیم بر کیفیت روابط شما تاثیر می‌گذارد؛ نکته‌ای که باید در نظر داشته باشید این است که تنها کلماتی که به کار می‌برید اهمیت ندارند، بلکه نحوه به‌کارگیری این کلمات نیز مهم هستند. این نوع ارتباط، به ارتباط غیرکلامی شهرت دارد.
در حقیقت، انسان به شکلی مستمر در حال برقراری ارتباط با محیط پیرامون خود است. شما حتی اگر از کلمات و جملات هم استفاده نکنید، در حال برقراری ارتباط با اطراف خود هستید. به این ارتباط، ارتباط غیرکلامی گفته می‌شود.
شاید کمی عجیب باشد، اما ۶۰ الی ۷۵ درصد ارتباط انسان، ارتباط غیرکلامی است. یعنی فارغ از کلماتی که آگاهانه از آن‌ها برای ارتباط بهره می‌برید، نکات رفتاری ظریفی نیز وجود دارد که بر محیط و انسان‌های اطرافمان تاثیر می‌گذارد. با این حال، متاسفانه توجه و دقت کافی در این رفتارهای ظریف دیده نمی‌شود.
بسیاری از افراد، ارتباط غیرکلامی را به گفت‌و‌گوی ثانی تشبیه می‌کنند. ارتباط غیرکلامی، درک، احترام و اعتماد افراد نسبت به شما را تعیین می‌کند. موضوعی که کار را برای انسان‌ها پیچیده می‌کند این است که در بیشتر مواقع، این ارتباط غیرکلامی به صورت ناخودآگاه ایجاد می‌شود و بیشتر افراد از تبعات این نوع ارتباط اطلاعات کافی ندارند.
کلید بهبود ارتباط غیرکلامی‌تان در هوش هیجانی شما نهفته است. شاید بتوان گفت که در بین پنج حوزه اصلی هوش هیجانی، خودآگاهی از همه موارد اهمیت بیشتری دارد. زمانی که شما از خود و احساسات‌تان درک و شناخت درستی داشته باشید، شناخت و درک دیگران هم برایتان آسان‌تر خواهد شد. خودآگاهی باعث می‌شود روابط خود را غرق در اعتماد کنید، در این صورت است که بیش‌ترین بازده و توان را از تیم خود خواهید دید.
پنج حوزه هوش هیجانی عبارتند از:
- مهارت‌های اجتماعی
- انگیزه
- یکدلی
- خود قاعده‌مندی
- خودآگاهی
ارتباط غیرکلامی چیست و چرا اهمیت زیادی دارد؟
ارتباط غیرکلامی نوعی از ارتباط است که افراد بدون بیان کلمات، اطلاعات و احساسات خود برقرار می‌کنند. سیستم ارتباطی و زبانی انسان از دو نوع ارتباط کلامی و ارتباط غیرکلامی تشکیل شده که این دو نوع ارتباط تفاوت‌های بسیاری با یکدگیر دارند.
پیتر دراکر، نویسنده و متفکر فقید امریکایی-اتریشی می‌گوید:
مهم‌ترین قسمتی که در ارتباطات باید مورد توجه قرار گیرد این است که آنچه گفته نمی‌شود را درک کنیم.
ارتباط غیرکلامی شامل:
- زبان بدن (ژست، طرز ایستادن و حرکات بدن)
- برقراری ارتباط چشمی
- تٌن و اکتاو صدا
- فاصله و فضای میان افراد
- تماس فیزیکی
- ظاهر (رنگ‌ها، نمادها و …)
باید در نظر داشته باشید که نشانه‌های غیرکلامی فوق ۱۲ تا ۱۳ برابر، بیشتر از کلمات تاثیرگذارتر هستند. این موضوع به این معنی است که همکاران شما صحبت‌های شما را می‌شنوند، اما واقعیت این است که رفتار شما، لحن صدایتان و ارتباط چشمی با شما تاثیر بیشتری بر آن‌ها دارد.
انسان‌ها به طور ناخودآگاه از ارتباطات غیرکلامی هدف و صداقت شما را برداشت کرده و در خصوص واکنش‌های خود در برابر شما تصمیم خواهند گرفت. اگر ارتباط غیرکلامی شما در مسیر درستی پیش برود، آن‌ها بدون اینکه حتی بدانند، به شکل ناخودآگاه، حس خوبی از شما خواهند گرفت. این حس خوب، باعث تقویت احترام، ایجاد روابط بهتر و در نهایت افزایش قدرت شما در محیط کار خواهد شد.
مشکل بزرگ این است که بیشتر افراد کنترل بسیار کمی بر ارتباط غیرکلامی خود دارند زیرا همانطور که در ابتدای مطلب اشاره کردیم، بیشتر بخش‌های زبان غیرکلامی به شکل ناخودآگاه اتفاق می‌افتد. زبان و ارتباط غیرکلامی اولین نحوه ارتباط بشر بوده که به صورت بیولوژیکی شکل گرفته است؛ حتی می‌توان گفت اولین ابزاری که بشر نیازهای خود را از طریق آن بیان کرده، ارتباط غیرکلامی بوده است. در واقع، ارتباط غیرکلامی به شکل بیولوژیکی و غریزی و برای بیان نیازها ایجاد شده، اما زبان وسیلۀ ارتباطی اکتسابی است که به مرور زمان ساخته شده و لازم است که آموزش داده شود.
تا به حال چند بار شده در طول یک جلسه فکر کنید که بهتر است دست‌های خود را باز کنید تا رفتارتان مثبت به نظر برسد؟ یا اینکه بهتر است به جای نگاه به اطراف ارتباط چشمی برقرار کنید؟ این واکنش‌ها، واکنش‌های درستی هستند، اما کافی نیستند. برای انجام واکنش‌های بهتر باید ابتدا بدانید که ارتباط غیرکلامی دقیقاً چطور کار می‌کند.
ارتباط غیرکلامی در سه سطح عملکرد شما را رقم می‌زند. این سه سطح عبارت‌اند از:
ارتباط غیرکلامی، پیام کلامی شما را تقویت می‌کند
زبان غیرکلامی و ژست‌های انسانی، مکمل و تقویت‌کننده کلام و صحبت‌ها هستند. برای مثال کوبیدن روی میز نشان از عصبانیت افراد است. یا اگر در حال پاسخ به یک سوال هستید، حرکت دست شما می‌تواند نشان از شور و اشتیاق شما باشد.
ارتباط غیرکلامی، جایگزین ارتباط کلامی می‌شود
گاهی اوقات نشانه‌های غیرکلامی، جایگزین سخنان می‌شوند. یادتان باشد که همیشه صحبت کردن ابزار انتقال پیام نیست. همیشه شنیده‌ایم که یک تصویر هزاران حرف برای گفتن دارد. حرکات و حالات صورت در تمام جهان یکسان هستند. تمام افراد می‌توانند احساسات یکدیگر را از حالات صورت و نگاه افراد بخوانند. این شناخت از حالات صورت تا جایی پیش رفته که اکنون می‌توانیم یک لبخند مصنوعی را از یک لبخند واقعی تشخیص دهیم.
اگر به عنوان یک مدیر یا یک کارمند رفتار شما حس درستی به همکاران‌تان ندهد، آن‌ها منظور شما را به خوبی درک نمی‌کنند.
ارتباطات غیرکلامی، ارتباطات کلامی را نقض می‌کنند
مورد سوم از دو مورد قبلی بسیار مهم‌تر است. گاهی اوقات، ارتباطات غیرکلامی، پیام‌های کلامی را نقض می‌کنند. این نکته باید مورد توجه مدیران قرار بگیرد زیرا ارتباطات متناقض، بی‌اعتمادی و عدم اعتبار را به وجود خواهد آورد.
یکی از مهم‌ترین مسئولیت‌های مدیران شفافیت و یکپارچگی در انتقال پیام است. اگر چیزی که می‌گویید، چیزی نباشد که انجام می‌دهید به عنوان یک رهبر، اشتباه بزرگی را مرتکب شده‌اید.
برای مثال، قصد دارید تیم خود را برای تغییری بزرگ در سازمان آماده کنید. برای این کار لازم است ابتدا هیجان و اشتیاق خود را به این تغییر نشان دهید. اگر بی‌حس و حال روی صندلی خود بنشینید و با صدای آرام از این تغییر صحبت کنید، همکاران شما این تغییر را جدی نگرفته و خود را برای آن آماده نمی‌کنند.
مهم‌ترین اشتباهاتی که در ارتباط غیرکلامی به وجود می‌آیند چه هستند
ارتباط غیرکلامی بسیار قدرتمند است، به همین واسطه اشتباه در آن هم می‌تواند گران تمام شود. به عنوان مثال اگر فردی دست خود را جلوی صورتش گرفته باشد، ممکن است احساس کنید که او علاقه‌ای به بحث ندارد، اما واقعیت این است که او تنها خسته بوده یا اینکه این نوع وضعیت به تمرکز او کمک می‌کند. بنابراین سعی کنید آنچه می‌بینید را تحلیل کنید و از روی ظاهر قضاوت نکنید.
چهار نکته که مدیران در خصوص ارتباط غیرکلامی باید مورد توجه قرار دهند
توجه به زبان بدن (ژست، طرز ایستادن، حرکات و …)
زبان بدن پیام‌های احساسی بسیار مهمی را به مخاطب منتقل می‌کند. زبان بدن نشان می‌دهد که شما چه احساسی به مخاطب دارید و آیا از او و افکارش استقبال می‌کنید یا خیر. اگر می‌خواهید روابط خود را با همکاران بهبود دهید، باید زبان بدن خود را تقویت کنید.
- وقتی صحبت می‌کنید یا به صحبت کسی گوش می‌دهید، بدن خود را به جلو خم کنید تا هیجان و علاقه خود را نشان دهید.
- سر خود را به علامت اینکه به صحبت‌ها گوش می‌دهید تکان دهید.
- صاف بایستید! ایستادن نامتوازن و کج نشان می‌دهد به بحث علاقه‌ای ندارید.
- دستان خود را در هم قلاب نکنید، پاهای خود را به هم گره نزنید، انجام این کارها باعث می‌شود فرد مقابل احساس کند که پذیرای افکار او نیستید.
- با باز کردن پاها هم عرض شانه، اعتماد به نفس خود را نشان دهید.
توجه به ارتباط چشمی
احتمالاً شما هم شنیده‌اید که چشمان دریچه‌ای به روح آدمی هستند. با ارتباط چشمی با اطرافیانتان خواهید توانست احساسات آن‌ها را درک کنید. استفاده از ارتباط چشمی در زمان صحبت کردن با همکاران به ایجاد احترام و اعتماد کمک خواهد کرد. ارتباط چشمی به افراد احساس اهمیت می‌دهد، همین‌طور نشان می‌دهد شما در نهایت اطمینان صحبت می‌کنید.
بسیار ساده است، ممکن است حواس شما پرت شود و نگاه‌تان منحرف شود، اما بدانید ارتباط چشمی یکی از مهم‌ترین بخش‌های پیش بردن ارتباط غیرکلامی است.
دقت به لحن و آهنگ گفتار
سیاست‌مداران از جمله افرادی هستند که به طور ویژه بر صدای خود کار می‌کنند. تقویت فنون استفاده از صدا باعث می‌شود پیام درستی به مخاطبان خود ارائه کنید.
حالات صدای شما می‌تواند دامنه گسترده‌ای از پیام را به مخاطبان القاء کند، از شوق و اشتیاق گرفته تا بی‌علاقگی و عصبانیت. صدای شما ابزاری برای ارتباط شماست، بنابراین باید سعی کنید به درستی از آن بهره ببرید.
دیده شدن دستان در ارتباطات
چه باور داشته باشید و چه باور نداشته باشید، این صورت شما نیست که در هنگام صحبت کردن به عنوان اولین عضو دیده می‌شود، بلکه دستان شماست. دستان شما اطلاعات بسیاری به مخاطب می‌دهد. به عنوان مثال اگر دست‌هایتان را به نمایش بگذارید نشان می‌دهد که شما صادق و روراست هستید، اما اگر دستانتان را پشت خود قرار دهید، فرد مقابل احساس خواهد کرد که چیزی را از او پنهان کرده‌اید. توصیه ما این است وقتی با همکاران خود صحبت می‌کنید حتماً دستان خود را به نمایش بگذارید تا به شما و صحبت‌هایتان اعتماد کنند.
- وانمود کنید که یک توپ بسکتبال را به دست گرفته‌اید، این کار نشان‌دهنده کنترل و اعتماد به نفس شماست.
- دستان خود را با حالت بی‌قراری تکان ندهید؛ حالتی به دستان خود بگیرید که انگار هرمی را در دستان خود قرار داده و آرام ایستاده‌اید.
- کف دست‌های خود را به نمایش بگذارید، این کار باعث می‌شود حس اعتماد، صداقت به او القاء شود.
- بهتر است کف دستان شما رو به پایین باشد، این کار نشان‌دهنده قدرت و ثابت‌قدم بودن شما خواهد بود.
سخن پایانی
ارتباط غیرکلامی مدیریت شما را تحت تاثیر قرار می‌دهد، بنابراین باید تمام سعی خود را برای بهبود آن به کار بگیرید. از احساسات و زبان بدن خود شناخت کافی پیدا کنید و به خوبی آن‌ها را مدیریت نمایید. تلاش شما باعث خواهد شد روابط بهتری در محیط کار ایجاد نمایید.
به نظر شما چه نکات کلیدی دیگری در ارتباط غیرکلامی باید مدنظر قرار گیرد؟ نظرات خود را با ما در میان بگذارید.
