داشتن آگاهی مناسب از مهم‌ترین قوانین تأمین اجتماعی برای کارمندان، یکی از ضروری‌ترین نیازهایی است که هر فردی در بدو آغاز به کار در شرکت‌ها یا سازمان‌های دولتی و خصوصی باید در این خصوص اطلاعات کافی داشته باشد. به این ترتیب افراد تکالیف و حقوق مندرج در قانون برای محیط‌های کاری را درک کرده و می‌توانند از بروز هر گونه اختلافات حقوقی احتمالی جلوگیری به عمل بیاورند. در همین راستا بحث کسورات حقوق و مزایا یکی از موضوعات مهمی است که در فیش حقوقی افراد وجود دارد. اگر می‌خواهید در این زمینه اطلاعات کاملی به دست بیاورید، تا انتهای مقاله حاضر با ما همراه باشید.
راهنمای حقوق خالص و ناخالص
قبل از ورود به بحث انواع کسورات حقوق و دستمزد، مجموعه‌ای از کلمات در این راستا به کار گرفته می‌شوند که دارای بار معنایی خاصی هستند. در نتیجه لازم است که ابتدا نسبت شفاف کردن معنا و مفهوم هر یک از این موارد مختصری توضیح دهیم. برخی از این موارد در مقاله راهنمای حقوق خالص و ناخالص به صورت کامل توضیح داده شده است.
- کلمه دستمزد برای کارگران بیشتر استفاده می‌شود و به صورت ساعتی دریافت می‌شود.
- حقوق بیشتر برای کارمندان تعریف می‌شود و به صورت ماهیانه برای آن‌ها واریز می‌گردد.
- منظور از حقوق ناخالص، مجموع حقوق پایه و مزایایی است که شامل یک فرد می‌شود. محاسبه اضافه کاری و حق مأموریت نیز در تعیین حقوق ناخالص لحاظ می‌گردد.
- منظور از حقوق خالص، میزان پولی است که بعد از کم کردن کسورات حقوق به فرد پرداخت می‌شود.
انواع کسورات حقوق و مزایا
وقتی صحبت از کسورات حقوق و مزایا می‌شود، باید توجه داشته باشید که کسورات مبالغی است که در اثر توافق بین کارگر و کارفرما یا مطابق آنچه که در قانون پیش‌بینی شده است، از مجموع حقوق افراد کسر می‌گردد. در همین راستا کسورات حقوق و مزایا به چندین دسته تقسیم می‌شود که عبارت‌اند از:
۱. کسورات مزایا
هر فرد در محیط کاری خود دارای پایه حقوق مشخصی است. علاوه بر این حقوق با توجه به عوامل مختلفی مانند ردیف شغلی، میزان فعالیت، پاداش بهره‌وری و … مبالغی تحت عنوان مزایا به حقوق او افزوده می‌شود. در زمان صادر کردن فیش حقوقی فرد، ضمن درج پایه حقوق و کلیه ردیف‌های مزایا، مبلغ مشخصی تحت عنوان کسورات مزایا از حقوق کسر می‌گردد.
۲. کسورات صندوق اجرا
قانون در موارد به خصوصی اقدام به کسر از حقوق کارگر می‌کند. این مورد به عنوان کسورات صندوق اجرا شناخته می‌شود و در طی آن کارفرما باید بعد از کسر حقوق کارگر، مبلغ را به حساب مشخصی که از سوی قوه قضاییه اطلاع‌رسانی می‌شود، واریز نماید. به طور کلی این مورد کسر از حقوق در اثر وقوع یکی از دو مورد زیر اجرایی می‌شود:
- در صورتی که کارگر در دادگاه محکوم به پرداخت بدهی به شخص حقیقی یا حقوقی شود و از پرداخت آن استنکاف کند، قاضی می‌تواند حکم به کسر مبلغ بدهی از فیش حقوقی او نماید. در مواردی نیز که بدهی بیش از سقف حقوق دریافتی افراد است، قاضی تعیین می‌کند که هر ماه به صورت قسطی از حقوق کارگر کسر شود تا مبلغ نهایی تأمین گردد.
- در صورتی که کارگر خسارت مالی به کارفرما وارد کند، قانون این حق را برای کارفرما پیش‌بینی کرده که نسبت به این موضوع شکایت کند. در نتیجه قاضی برای جبران خسارت، حکم به کسر مبلغ خسارت به صورت یکجا یا قسط بندی از حقوق کارگر می‌دهد.
۳. کسورات توافقی حقوق
در مواردی نیز ممکن است که به دلایل مختلفی بین کارگر و کارفرما توافقی مبنی بر کسر بخشی از حقوق به صورت ماهانه انجام گیرد. به عنوان مثال می‌توان به برخی از مهم‌ترین مواردی که در این زمینه وجود دارد، اشاره نمود:
- گاهی اوقات کارگر از کارفرما وام دریافت می‌کند و در توافقی با کارفرما، قسط‌های وام را به صورت ماهانه با کسر از حقوق پرداخت می‌نماید.
- کارگر هر گونه بدهی به کارفرما را ممکن است در توافقی با او به صورت ماهانه با کسر مبلغ مشخصی از حقوق بپردازد.
- در مواردی ممکن است کارگر با هماهنگی کارفرما، حقوق خود را قبل از سررسید موعد آن دریافت کند که به این ترتیب از فیش حقوقی او کسر می‌گردد.
- بیمه تکمیلی نیز از موارد کسورات توافقی حقوق بین کارگر و کارفرما به شمار می‌آید.
۴. کسورات بیمه تأمین اجتماعی
مطابق قوانین تأمین اجتماعی در کشور، کلیه افراد در محیط‌های کاری باید بیمه شوند. در این بین ماهانه باید حق بیمه مشخصی به حساب تأمین اجتماعی واریز شود. قانون سهمی برای کارگر و کارفرما در این راستا تعیین کرده است. به موجب آن ۷ درصد باید از سوی کارگر و ۲۳ درصد از سوی کارفرما پرداخت شود. معادل ۷ درصد سهم بیمه کارگر در هر ماه زمان پرداخت حقوق از او کسر می‌شود.
۵. کسورات مالیات
مالیات بر درآمد یا حقوق یکی دیگر از اشکال کسورات است که در روی فیش حقوقی مشاهده می‌شود. تعیین میزان مالیات حقوق بگیران از سوی دولت در هر سال انجام می‌شود و کارفرما موظف است که به نمایندگی اداره مالیات، مالیات بر حقوق را به صورت ماهانه از پرداختی کارکنان خود کسر نموده و به حساب اداره مالیات واریز نماید.
کلام پایانی
در این مقاله به بررسی انواع کسورات حقوق و مزایا پرداختیم. کارکنان بخش خصوصی و دولتی در هر ماه یک فیش حقوقی دریافت می‌کنند که به موجب آن که مجموعه ردیف‌های دریافتی و همچنین کسورات با جزئیات ذکر می‌شود. به این ترتیب کلیه افراد می‌توانند با دریافت فیش حقوقی نسبت به این مسئله اطلاع حاصل کنند. این امکان وجود دارد در مواردی، محاسبه حقوق و کسورات افراد توسط واحد مالی شرکت‌ها و سازمان‌ها به اشتباه انجام بگیرد. در صورتی که دریافتی نامتعارفی در پایان ماه داشتید، حتما با دریافت فیش حقوقی نسبت به بررسی مشکلات احتمالی اقدام کنید.
