فرسودگی شغلی یا (Burnout) به حالتی گفته می‌شود که افراد در زندگی کاری خود احساس خستگی، پوچی و ناتوانی دارند. این احساس ممکن است با علائم جسمی و روحی همراه باشد و و گاهی زندگی فرد را با اختلال مواجه کند. اگر شما هم از کارتان لذت نمی‌برید و میل به انزوا و کناره‌گیری دارید یا دچار استرس و اضطراب هستید به احتمال زیاد دچار فرسودگی شغلی شده‌اید؛ مشکلی که آن را با افسردگی مقایسه می‌کنند.
فرسودگی شغلی چیست؟
اصطلاح فرسودگی، اصطلاحی نسبتاً جدید است که نخستین بار در سال ۱۹۷۴ توسط هربرت فرویدنبرگر مطرح شد. او در ابتدا فرسودگی شغلی را اینطور تعریف می‌کند:
«از دست رفتن انگیزه به خصوص در مواردی که فرد در کار خود فداکاری می‌کند و نتیجه مطلوب حاصل نمی‌شود».
فرسودگی شغلی واکنشی در برابر استرس شغلی طولانی مدت یا مزمن است و با سه مشخصه می‌توان آن را شناخت: فرسودگی، بدبینی و احساس کاهش توانایی حرفه‌ای.
استرسی که منجر به فرسودگی شغلی می‌شود اگرچه تا حد زیادی ناشی از وجود مشکلی در محل کار شما است؛ اما استرس زندگی شخصی نیز می‌تواند بر میزان فرسودگی شغلی بیافزاید. هرچند در این میان نباید تاثیر ویژگی‌های شخصیتی و الگوهای فکری، کمال‌گرایی و بدبینی را نیز دست کم گرفت.
اگر از شغل‌تان متنفر هستید، از رفتن به سرکار می‌ترسید و کار شما رضایت‌تان را جلب نمی‌کند به احتمال زیاد به فرسودگی دچار هستید، اما این تنها نشانه‌های این مسئله نیست.
چرا باید نگران فرسودگی کارمندان باشید؟
نیروی انسانی باارزش‌ترین دارایی هر شرکتی است. در صورتی که به سلامت و رفاه کارکنان توجه زیادی کنید، انگیزه، مشارکت و بهره‌وری آنها افزایش خواهید داد. اما زمانی که این اولویت‌ها از بین بروند، احساس فرسودگی و خستگی است که سراغ کارکنان می‌آید. در نتیجه، این کسب‌وکار است که در نهایت آسیب می‌بیند و با مشکلات بی‌شماری دست‌وپنجه نرم خواهد کرد. مهمترین عواملی که باعث می‌شوند فرسودگی شغلی را جدی بگیرید، شامل موارد زیر می‌شوند:
۱. کاهش بهره‌وری
تحقیقات بسیاری، نشان دهنده‌ی ارتباط بین سلامت و رفاه کارکنان و بهره‌وری آنها در محل کار هستند. به عبارت ساده‌تر، کیفیتِ خروجی کارمندی که سلامت روان دارد و در محل کار از رفاه نسبی برخوردار است، نسبت به کارمندی که با حجم بالای کار دست‌وپنجه نرم می‌کند، بالاتر است.
بر اساس یک نظرسنجی که توسط FlexJobs انجام شده، ۵۶ درصد از کارکنان خواهان انعطاف‌پذیری در روزهای کاری خود برای جلوگیری از فرسودگی هستند. علاوه بر این، ۴۳ درصد از شرکت‌کنندگان خواهان تشویق شرکت برای گرفتن مرخصی و رسیدگی به سلامت روان هستند. این موارد هستند که تعادل بین کار و زندگی را افزایش می‌دهند و در نهایت، احتمال کاهش بهره‌وری را از بین خواهند برد.
۲. نرخ گردش مالی بالا
تعداد زیادی از کارفرمایان بدون در نظر رفاه کارکنان، دوست دارند تا از کارمندانی که بهره‌وری بالایی دارند بیشتر کار بکشند. در نتیجه، افرادی که در تیم‌ها عملکرد بالایی دارند، به مرور خسته می‌شوند و همین موضوع احتمال استعفای آنها را افزایش می‌دهد.
طبق اعلام Gallup، کارمندانی که دچار فرسودگی شغلی می‌شوند، ۲.۶ برابر بیشتر از دیگر کارمندان به دنبال فرصت‌های شغلی جدید هستند. علاوه بر این و طبق اعلام Limeade، ۴۰ درصد از کارکنان شغل خود را به دلیل فرسودگی شغلی ترک می‌کنند و بسیاری از آنها این کار را حتی بدون داشتن فرصت شغلی بهتر انجام می‌دهند.
پیامد این یافته‌ها چیست؟ مسلما ماندگاری کارمندان در شرکت کاهش پیدا می‌کند و همین جابجایی کارمند در شرکت‌ها، باعث افزایش هزینه برای آنها می‌شود. جایگزین کردن فرد جدید برای افرادی که شرکت را ترک می‌کنند، می‌تواند میلیون‌ها تومان برای یک سازمان هزینه داشته باشد. جدای از تأثیر مالی، شرکت‌ها حتی با عواقب عملیاتیِ از دست دادن افراد با استعداد نیز دست‌وپنجه نرم خواهند کرد.
فرسودگی شغلی نه تنها هزینه‌ای گزاف به همراه خواهد داشت، بلکه افراد با استعدادی را نیز از سازمان‌ها خواهد گرفت.
۳. مشارکت کم کارکنان
یکی از مهمترین اهداف در فرهنگ سازمانی هر کسب‌وکاری، باید این باشد که کارمندان را با اهداف کسب‌وکار درگیر کند. یک کارمند متعهد مطمئنا سخت کار خواهد کرد و تلاش بیشتری می‌کند، زیرا برای موفقیت سازمان ارزش قائل است. اما متأسفانه، فرسودگی شغلی به طرز قابل توجهی بر میزان مشارکت کارکنان تأثیر می‌گذارد.
به دلیل تأثیر نامطلوب فرسودگی شغلی بر بهره‌وری و انگیزه کارکنان، کاهش مشارکت کارکنان به طور مستقیم روی درآمد سازمان نیز تاثیر می‌گذارد. در حالی که فرسودگی شغلی می‌تواند آینده یک شرکت را خراب کند، بنابراین می‌توان گفت که، داشتن نیروی کار متعهد برای رشد هر سازمانی ضروری است.
۴. اثرات منفی بر سلامت کارکنان
شاید نیازی به گفتن نباشد، فرسودگی شغلیِ شدید می‌تواند بر سلامت روحی و جسمی کارکنان تأثیر بگذارد. استرس ناشی از ساعات طولانیِ کار ممکن است منجر به بیماری‌های روانی، اضطراب و سایر بیماری‌ها مانند بیماری قلبی شود. علاوه بر این، کارمندی که استرس زیادی را تحمل می‌کند به احتمال زیاد سراغ فعالیت‌های مخرب مانند پرخوری می‌رود.
کار بیش از حد می‌تواند هر فردی را بیمار کند و با توجه به هزینه‌های بالای مراقبت‌های بهداشتی، این موضوع می‌تواند کارمند و کارفرما را متحمل هزینه‌های بسیار کند. علاوه بر این، زمانی که یک کارمند بیمار است، احتمال مرخصی گرفتن او برای درمان بیشتر می‌شود. در نتیجه، بقیه اعضای تیم مجبور می‌شوند کارهای او را نیز بر عهده بگیرند و این موضوع می‌تواند آنها را نیز دچار فرسودگی شغلی کند و سپس چرخه ادامه می‌یابد.
فرسودگی شغلی چه نشانه‌هایی دارد؟
- بیگانگی با فعالیت‌های مرتبط با کار: افرادی که فرسودگی شغلی را تجربه می‌کنند، کارشان را استرس‌زا و ناامیدکننده می‌دانند. آنها ممکن است نسبت به شرایط کاری‌شان یا افرادی که با آنها کار می‌کنند بدبین شوند. همچنین ممکن است از نظر عاطفی از کارشان فاصله بگیرند و نسبت به آن بی‌حس شوند.
- علائم جسمی: استرس مزمن که یکی از نشانه‌های فرسودگی است می‌تواند منجر به بروز سردرد، معده درد یا مشکلات روده شود.
- فرسودگی هیجانی: فرسودگی شغلی، عدم توانایی مقابله با مشکلات و احساس خستگی را به دنبال دارد. افراد در چنین حالتی انرژی لازم برای کار کردن ندارند. در مراحل اولیه ممکن است شما کمبود انرژی داشته باشید و بیشتر روزها احساس خستگی کنید و حتی دچار ترس شوید. اما همه چیز به همینجا ختم نمی‌شود. ممکن است خوابتان آشفته شود و به همان اندازه که خسته هستید نتوانید بخوابید. حتی اضطراب ممکن است آنقدر جدی شود که در توانایی‌های شما اختلال ایجاد کند.
- کاهش عملکرد: فرسودگی شغلی به طور عمده بر روی وظایف روزمره در محل کار یا خانه تاثیر می‌گذارد. افراد دچار فرسودگی نسبت به انجام کارها احساس منفی دارند، تمرکز کردن برایشان سخت است و اغلب فاقد خلاقیت هستند. همچنین این دسته از افراد میل به انزوا و کناره‌گیری از مسئولیت‌ها دارند و از کاری که می‌کنند لذت نمی‌برند.
شاید به دلیل همه این موارد هم باشد که فرسودگی و افسردگی را باهم مقایسه می‌کنند. افراد مبتلا به افسردگی در محل کار احساسات و افکار منفی را تجربه می‌کنند. بی‌علاقه‌گی نسبت به مسائل مختلف، احساس ناامیدی، علائم شناختی و جسمی و همچنین فکر کردن به خودکشی از دیگر مسائلی است که این افراد تجربه‌‌اش می‌کنند.
چه کسانی بیشتر در خطر هستند؟
گزارش ملی فرسودگی، افسردگی و آمار خودکشی در سال ۲۰۱۹ نشان می‌دهد، ۴۴ درصد پزشکان به دلیل کار سنگین فرسودگی شغلی را تجربه می‌کنند. البته این فقط پزشکان نیستند که چنین مسئله‌ای را تجربه می‌کنند. کارگران و کارمندان صنایع مختلف در معرض خطر بالقوه هستند.
طبق گزارش ارائه شده توسط موسسه نظرسنجی گالوپ در سال ۲۰۱۸، فرسودگی شغلی کارکنان پنج دلیل عمده دارد:
- فشار زمانی غیرمنطقی: کارمندانی که وقت کافی برای انجام کار خود دارند، ۷۰ درصد کمتر به فرسودگی دچار می‌شوند. در حالی که آن دسته از شاغلینی که کار آنها به سرعت عمل زیادی نیاز دارد مانند آتش‌نشانان، بیشتر در معرض خطر فرسودگی قرار دارند.
- عدم پشتیبانی یک مدیر: کارمندانی که از طرف مدیر خود حمایت می‌شوند ۷۰ درصد کمتر احتمال تجربه فرسودگی را دارند.
- عدم شفافیت نقش: مشخص نبودن اهداف باعث می‌شود کارکنان دست به کارهای بیهوده و گاهی غیرضروری بزنند و دچار خستگی شوند.
- حجم کار غیرقابل کنترل: حتی خوش‌بین‌ترین کارمندان نیز هنگام مواجه با حجم کاری زیاد، احساس ناامیدی می‌کنند و این احساس می‌تواند به فرسودگی ختم شود.
- رفتار ناعادلانه: بی‌عدالتی در محل کار می‌تواند به فرسودگی شغلی منجر شود. این رفتار می‌تواند شامل بدرفتاری، توزیع ناعادلانه مسئولیت‌ها، تمایز بین کارمندان توسط مدیر و … باشد.
چطور از فرسودگی شغلی جلوگیری کنیم؟
باید این نکته را در نظر داشته باشید که فرسودگی به صورت ناگهانی اتفاق نمی‌افتد و به تدریج دچار آن می‌شوید. همچنین این مسئله مانند آنفولانزا نیست که بعد از چند هفته از بین برود؛ مگر اینکه تغییراتی در زندگی خود ایجاد کنید.
نزدیک شدن به بخش منابع انسانی و حرف زدن درباره مشکلات می‌تواند مفید باشد. در برخی موارد تغییر موقعیت یا محل کار و انتخاب یک شغل جدید به بازیافتن انرژی و تجدید قوا کمک می‌کند. حتی می‌توانید با دوستان و خانواده خود در این باره صحبت کنید.
همچنین ایجاد شفافیت، مشخص شدن استراتژی‌ها و برخورداری از امنیت شغلی، استرس کارکنان را تا حد زیادی پایین می‌آورد. راهکارهای خودمراقبتی، رژیم غذایی سالم، ورزش، خواب کافی و داشتن هدفی خارج از محیط کار، در کنترل و کاهش فرسودگی مفید است.
سبک زندگی خود و عادات غذایی‌تان را تغییر دهید. بهتر است کمی رژیم غذایی سالم بگیرید و مصرف الکل و سیگار را به حداقل برسانید. همچنین توصیه می‌شود که روزانه ۳۰ دقیقه ورزش کنید. تحرک و ورزش مداوم می‌تواند ذهن شما را از افکار منفی دور کند.
در نهایت بهتر است زمان کافی را به استراحت اختصاص دهید. تعطیلات می‌تواند باعث آرامش موقتی شما شود در حالی که استراحت منظم، همراه با تجدید قوای روزانه نقشی کلیدی‌تری در مبارزه با این مشکل دارد.
نظر شما درباره فرسودگی شغلی چیست؟ آیا تا به حال چنین تجربه‌ای داشته‌اید؟ خوشحال می‌شویم تجربیات و نظرات شما را در این باره بدانیم.
بله متاسفانه الان درگیرش هستم و نمیدونم چه کاری بکنم، احساس عدم توانایی برای ادامه کارهایم را دارم.