اغلب افراد از انتقاد کردن می‌ترسند؛ چرا که برخوردها در مقابل آن قابل پیش‌بینی نیست. بیشتر ما ترجیح می‌دهیم بر روی مشکلات سرپوش بگذاریم؛ چرا که هرگز از والدین و مربیان یاد نگرفته‌ایم، انتقاد، مهارتی است که می‌توان از آن به عنوان ابزاری برای ایجاد تغییر و پیشرفت استفاده کرد. از طرفی هم معمولاً واکنش چندان مثبتی در مقابل نقد آزادانه صورت نمی‌گیرد. حال با این حساب، چطور می‌توان نقد آزادانه را در محیط کار ترویج کرد؟
چرا کارمندان کمتر انتقاد می‌کنند؟
بسیاری از ما از انتقاد کردن می‌ترسیم چرا که انتقاد، خطر آسیب زدن به یک رابطه را به دنبال دارد. اما با فرض درست بودن این جمله گاهی لازم است برای جلوگیری از انجام کاری اشتباه انتقاد کنیم.
ترس از انتقاد معمولاً دلایل دیگری مانند از دست دادن موقعیت شغلی یا به انزوا رفتن را نیز به همراه دارد. بسیاری از کارکنان ترجیح می‌دهند انتقاد را به خفا برده و چهره مثبتی از خود به کارفرما ارائه دهند؛ در صورتی که انتقاد باعث ایجاد هماهنگی، بهبود عملکرد و آموزش مهارت‌های مهم می‌شود.
بگذارید موضوع را برایتان بازتر کنیم. انتقاد، کلمه‌ای است که در نظر بسیاری بار معنایی منفی دارد. به همین دلیل هم بسیاری از سازمان‌ها و شرکت‌ها هنوز ترجیح می‌دهند نام‌های دیگری همچون «بازخورد»، «بازخورد منفی»، «گفتگوهای انتقادی» و … را به جای انتقاد به کار ببرند؛ چراکه انتقاد کردن در بعضی مواقع مضموم شمرده می‌شود. ترس از نقد آزادانه نیز تا حدودی ناشی از همین موضوع است.
انتقاد همان بازخورد نیست!
بازخورد می‌تواند هم مثبت و هم منفی باشد. این کلمه در خود نوعی خودآگاهی و احساس نیاز به ایجاد یک تغییر را دارد؛ اما وقتی انتقاد می‌کنید انتظار انجام عمل را دارید و عدم انجام برخی اقدامات ممکن است پیامدهای واقعی در پی داشته باشد.
نقد صحیح چگونه نقدی است؟
برای اینکه انتقاد منجر به نتایج مثبت شود باید از حالت انتقاد صرف خارج شود. در حقیقت نقدی صحیح است و به نتیجه ختم می‌شود که مسئله را به طور دقیق ارزیابی کرده و جز نقد، راه حل نیز ارائه دهد. هرچه افراد با مهارت‌های نقد آشنا شوند، انتقاد از حالت بحث‌برانگیز آن خارج می‌شود و به ابزاری برای تقویت روحیه، ایجاد اعتماد و احترام، تقویت صداقت به صورت نهادینه و از همه مهمتر پیشرفت ختم می‌شود.
برای آنکه انتقادهای مفید به نتیجه برسد باید هدفی مثبت برای آن متصور شد. برای مثال شما می‌خواهید از فقدان برنامه در یک تیم انتقاد کنید. در وهله اول خوب به مسئله فکر کرده و نقاط ضعف آن را با خود مرور کنید. عدم وجود برنامه چه مشکلاتی را به وجود آورده است؟ در صورت داشتن برنامه چه پیشرفت‌هایی حاصل می‌شود؟ آیا مسئله مورد انتقاد قابل توضیح است یا فقط در ذهن شما شکل گرفته است؟ راهکارهای شما برای وجود یک برنامه منسجم چیست؟ آیا می‌شود آنها را به مرحله اجرا درآورد؟ چنین انتقادی، انتقاد مفید است.
شرکت‌ها می‌توانند با آموزش مهارت‌های ساده، درباره نقش مهمی که انتقاد می‌تواند در ارتباطات روزمره ایفا کند با کارکنان صحبت کنند. این آموزش‌ها می‌تواند در راستای تاثیرگذاری نقد آزادانه برای رسیدن به نتایج مطلوب، تقویت اعتماد و احترام و چگونگی انجام نقد آزادانه باشد.
بیشتر بخوانید: چگونه اختلاف نظر در محیط کار را مدیریت کنیم؟
در مواجه با انتقادات چه رفتاری از خود نشان دهیم؟
وقتی مدیر هستید، تقریباً مواجه با انتقاد اجتناب‌ناپذیر است و به نظر می‌رسد بسیاری در صدد زیرسوال بردن تصمیمات‌تان هستند. در این حالت اگر کارمندان شما به جای بازخورد سازنده، فقط انتقاد کنند نیز نا امیدکننده خواهد بود.
شما نه تنها باید شیوه نقد آزادانه را به کارمندان بیاموزید، بلکه باید شیوه استفاده از آنها را هم به آنها یاد دهید. اما این امر چگونه به دست می‌آید؟ با تقویت فرهنگ مثبت، هرگونه تاثیر منفی در کار را می‌توانید به حداقل برسانید و اظهارنظرهای افراد را به عنوان موضوعی مثبت در نظر بگیرید. به جای جلوگیری از انتقادها یا کم اهمیت نشان دادن آن باید یاد بگیرید که چگونه به انتقادات بپردازید و به آن بها دهید.
انتقادات را شخصی نکنید
وقتی با انتقاد مواجه می‌شوید ممکن است احساس کنید از شما انتقاد می‌شود چون نسبت به شما کینه شخصی وجود دارد و شخصی قصد تخریب کل پروژه را دارد. باید یاد بگیرید موقع شنیدن انتقاد یا حتی انتقاد کردن از دیگران، احساسات خود را از کار جدا کنید.
می‌توانید این نکته را در نظر بگیرید که وقتی پروژه‌ای با مشکل مواجه می‌شود و تنش‌‍‌ها بالا می‌گیرد، افراد فقط ایده‌های دیگری در مورد چگونگی انجام وظایف دارند اما به جای پیشنهاد، انتقاد می‌کنند. از آنها بپرسید در ذهن‌شان چه می‌گذرد و به جای ناراحتی، آن را به فال نیک بگیرید.
به آنچه گفته می‌شود گوش دهید
شنیدن انتقادات هرچند ممکن است سخت باشد، ولی وقتی کسی انتقاد می‌کند او را خاموش نکنید. این نکته را در نظر بگیرید که شاید افراد به روشی اشتباه منظور خود را بیان می‌کنند. در چنین حالتی طبیعی است که بخواهید از خود دفاع کنید و حرف گوینده را متوقف کنید. اما اگر مانع آنها شوید نمی‌دانید که چرا تصمیم به انتقاد گرفته‌اند.
بهترین مدیران کسانی هستند که می‌توانند نگاه‌های منفی را به شکلی منطقی برطرف کنند. می‌توان نقطه نظرات درباره نقایص موجود را شنید و از آنها برای انجام کارها و رسیدن به موفقیت استفاده کرد. همچنین، وقتی به دیگران اجازه حرف زدن می‌دهید مطئمن می‌شوید که آیا آنها واقعاً به یک موضوع مفید اشاره کرده‌اند یا صرفاً قصد انتقاد تو خالی را داشته‌اند.
از واکنش ناگهانی خودداری کنید
بسیاری از کارکنان از نقد آزادانه می‌ترسند چون عده‌ای از کارفرمایان به آنها واکنش تند نشان می‌دهند. اجتناب از واکنش‌های تدافعی و ناگهانی می‌تواند قدم مثبتی برای ترویج نقد آزادانه در محیط کار باشد. همچنین اگر کارمندان فکر کنند نقد کردن ممکن است به ضرر موقعیت کاری آنها تمام شود، از آن صرف نظر کرده و تنها به تعریف و تمجید روی می‌آورند. چنین رفتاری نه تنها قدرت شما را تضعیف می‌کند بلکه تاثیر منفی بر کل فرهنگ شرکت می‌گذارد.
طبق یک نظرسنجی انجام شده ۴۱% از افراد انتقاد نمی‌کنند چون از بروز بحث واهمه دارند و ۸% دیگر نیز اعتراف کرده‌اند که از ترس توهین به دیگران از انتقاد خودداری می‌کنند. شما با رفتارتان می‌توانید به افراد نشان دهید که نباید ترس، مانع حرف زدنشان شود.
در مواجهه با انتقاد یا بازخوردی که هیچ نقطه سازنده‌ای ندارد، از خود، قدرت، صبر و حضور اجرائی نشان دهید. اعضای تیمتان باید بدانند که هر زمانی می‌توانند بدون ترس از عکس‌العمل نقطه نظر خود را با شما مطرح کنند.
انتقاد را به فرصت تبدیل کنید
به عنوان مدیر، شما باید به طور مدام راه را برای تغییر شیوه‌ها باز بگذارید. از انتقادها برای رفع کاستی‌ها استفاده کنید و آن را پله‌ای برای صعود به مرحله بعد بدانید. این نکته را به اعضای تیمتان بگویید که فقط انتقاد کردن در دراز مدت کمکی به پیشبرد اهداف نمی‌کند.
این نکته را نیز باید در نظر بگیرید که شنونده صرف بودن کافی نیست. کارکنان را تایید کنید و اگر پیشنهادهایشان خوب است آن را به مرحله عمل درآورید. به این شکل به کارکنان نشان می‌دهید که برایشان ارزش قائل هستید. کارکنان وقتی احساس ارزش کنند، انتقاداتشان را با پیشنهادهای سازنده همراه می‌کنند.
