همه چیز درباره قانون ساعت کاری؛ در هفته چند ساعت باید کار کنید؟

کار بخش مهمی از زندگی ما به شمار می‌آید. فعالیت‌ها و وظایفی که در طول روز انجام می‌دهیم شاید تا دهه‌ها و سال‌ها آنها را تکرار کنیم و ساعت‌های بسیاری از زندگی خود را صرف این وظایف کنیم. از آنجایی که کار سهم زیادی از زندگی ما را تشکیل می‌دهد، همه ساله سازمان‌های بسیاری در مورد افزایش میزان ساعت کاری کارمندان هشدار می‌دهند و آن را برای سلامت بدن کارمندان مضر می‌دانند. اما ساعت کاری و قانون مربوط به آن به چه صورت است؟

ساعت کاری از قدیم تا به امروز

امروزه در بسیاری از کشورها کارمندان و کارگران، بسیار کمتر از ۱۵۰ سال گذشته کار می‌کنند. کمتر کار کردن به این معنی است که می‌توانید زمان بیشتری را صرف مطالعه یا صرفاً لذت بردن از اوقات فراغت کنید. این پیشرفت قابل ملاحظه‌ای است، اما هنوز نابرابری‌های بسیاری در داخل و خارج از کشور وجود دارد و شاهد هستیم که بسیاری از شرکت‌ها ساعت کاری قابل قبول و مناسبی با سلامت انسان و حتی با قوانین کار ندارند. بیایید با هم نگاهی به تاریخ ساعت کاری کارگران بیندازیم و ببینیم در طول تاریخ چه تغییراتی داشته است:

با توجه به اینکه بیشتر کشورها در تاریخ‌های مشخص شده در تصویر بالا، تقریبا کارهای یکسانی داشتند و حتی در زمان ماقبل تاریخ نیز روند انجام کارها یکسان بوده، می‌توانیم این میزان ساعت کاری در سال را برای ایران آن زمان در نظر بگیریم. البته که ممکن است میزان آن کمی بالا و پایین داشته باشد، اما می‌توان از تصویر بالا به حدود ساعت کاری سالانه در سال‌های قبل رسید.

اکثر کشورهای جهان دارای قوانین خاص خود در میزان ساعت کاری هستند و هر کدام از آنها برای کارمندان ساعت ورود و خروج خاصی را تعیین می‌کنند. حتی برخی از کشورها تعداد روزهای کاری در هفته را نسبت به دیگر کشورها کم‌تر در نظر می‌گیرند. به همین دلیل است که عنوان می‌کنیم که قوانین در سراسر دنیا بسیار متغیر هستند و کمتر پیش می‌آید که بتوان دو کشوری را پیدا کرد که قوانین یکسانی داشته باشند. برای اینکه بدانیم در برخی از شهرهای بزرگ دنیا ساعت کاری سالانه به چه صورت است، تصویر زیر می‌تواند به ما کمک کند.

همان‌طور که در تصویر بالا مشخص است، در میان شهرهای بزرگ و پرجمعیت دنیا این بمبئی است که بیشتری ساعت کاری سالانه را ثبت کرده است و پاریس با ۱۶۶۳ ساعت در سال، کمترین میزان ساعت کاری را به خود اختصاص داده است..

اما قانون ساعت کاری در ایران طبق قانون کار به چه صورت است و کارمندان در هفته چند ساعت باید کار کنند؟

ساعت کار کارمندان طبق قانون کار

بر اساس قانون کار آن میزان ساعتی که هر کارمند باید در طول هر ماه کار کند تا بر اساس آن حقوق و دستمزد خود را دریافت کند را، ساعت کاری می‌گویند. میزان، عدد و رقم ساعت کاری برای کارمندانِ زیر نظر وزارت کار به گونه‌ای تنظیم شده است که تقویم مشخصی دارد و در آن روزهای تعطیل و جمعه‌ها نیز جزئی از معادله هستند. به این ترتیب هر سال و با توجه به میزان تعطیلاتی که در تقویم مشخص می‌شود، جدولی با نام جدول ساعت کاری کارمندان زیر نظر وزارت کار منتشر می‌شود و کارفرمایان و کارمندان از طریق آن جدول می‌توانند ساعت کاری سالانه خود را محاسبه کنند. در این جدول مواردی مانند روزهای ماه، تعداد جمعه‌ها، تعداد تعطیلات رسمی غیر از جمعه، تعداد روزهای کاری و ساعت کار موظفی محاسبه می‌شود.

برای اینکه بتوانید به درک درستی از میزان ساعت کاری خود و محاسبه آن در حقوق ۱۴۰۰ برای کارمندان و کارگران برسید، می‌توانید جدول زیر را مشاهده کنید:

با توجه به جدول بالا جمع تعداد جمعه‌های سال ۱۴۰۰ به ۵۲ می‌رسد، ۲۶ تعطیل رسمی در سال ۱۴۰۰ وجود دارد، تعداد روزهای کاری هر کارمند ۲۸۸ روز است و در نهایت ساعت کاری موظفی هر کارمند در سال ۱۴۰۰ به ۲۱۱۳ ساعت می‌رسد.

اما با توجه به اینکه هر کارمند در زمان استخدام باید در مورد ساعت کاری هفتگی اطلاعات داشته باشد، باید بگوییم که طبق تبصره یک ماده ۵۱ قانون کار:

ساعات کار هفتگی افراد نباید کمتر از ۴۴ ساعت در هفته باشد. این میزان برای کارگران شاغل در کارهای سخت و سنگین ۳۶ ساعت تعیین می‌شود.

برای اینکه به ساعت روزانه نیز برسیم باید عدد ۴۴ را بر تعداد روزهای کاری هفته تقسیم کنیم. از آنجایی که جمعه‌ها تعطیل می‌باشند، این عدد در ۶ تقسیم می‌شود و به این ترتیب هر کارمند طبق قوانین کار باید در روز ۷ ساعت و ۳۳ دقیقه کار کند. اما اگر شرکتی که در آن مشغول به کار هستید یک روز دیگر علاوه بر جمعه را نیز تعطیل اعلام کرده است، به این ترتیب ساعت کاری آن یک روز روی روزهای دیگر محاسبه می‌شود و در نتیجه هر کارمند باید طبق قوانین کار، سایر روزهای کاری در هفته را ۸ ساعت و ۵۰ دقیقه کار کند تا بتواند سقف ساعت کاری خود را پر کند و حقوق خود را کامل دریافت کند.

آیا ساعات صرف غذا جزء ساعت کار کارگران محاسبه می‌شود؟

در ماده ۵۱ قانون کار به طور واضح و مشخص بیان شده است که میزان ساعتی که کارگر و کارمند به کارفرما و انجام وظایف خود در محل کار اختصاص می‌دهد را ساعت کاری می‌گویند، به همین دلیل ساعت صرف غذا و صبحانه در این محاسبه گنجانده نشده است. اما با این حال، بسیاری از شرکت‌های این رویه را از ابتدا در روند کاری خود قرار داده‌‌اند که نیازی به تفکیک ساعت کاری و همچنین ساعت صرف صبحانه و غذا نیست و این ساعت‌ها نیز جزء ساعت کاری کارمندان محاسبه می‌شود.

نکته: بر اساس ماده ۱۵۰ قانون کار، در ایام ماه مبارک رمضان مدتی زمانی که صرف ادای فرایض دینی و صرف افطار یا سحری اختصاص می‌شود نیز جزء ساعات کاری کارمندان محاسبه می‌شود.

اضافه کاری در قانون کار

تا اینجا مشخص شد که هر کارمند و کارگر طبق قوانین کار باید در هفته و در روز، ساعت مشخصی را کار کند تا بتواند حقوق کامل خود را دریافت کند. اگر این میزان در هفته از عدد تعیین شده تجاوز کند و اضافه کاری کارمند به درخواست کارفرما و توافق با وی بوده باشد، به او اضافه کاری تعلق می‌گیرد.

تصور کنید در حال حاضر که در ماه مهر ۱۴۰۰ هستیم، فردی به جای ۱۵۴ ساعت کار، ۲۰۰ ساعت کار کرده باشد. به این ترتیب، مانده این رقم که ۴۶ ساعت است برای او به عنوان اضافه کاری در نظر گرفته می‌شود.

سخن پایانی

ساعت کاری در ادارات و سازمان‌ها ابتدا بر قوانین و مقررات تنظیم می‌شود، اما با توجه به خواست و نیاز هر کارفرمایی این میزان می‌تواند کمتر و یا حتی بیشتر شود. به صورت کلی ساعت کاری برای کارمندان در هفته ۴۴ ساعت است که این رقم برای مشاغل سنگین و سخت به ۳۶ می‌رسد.